12 Kasım’da, ABD Seçilmiş Başkanı Donald Trump’ın Amerikalı milyarderler Elon Musk ve Vivek Ramaswamy’yi yeni kurulan Hükümet Verimliliği Departmanı (DOGE) eş liderleri olarak atadığını duyurmasıyla birlikte tekno-politika tartışmaları tekrar alevlendi. DOGE, resmi bir bakanlık olmaktan ziyade danışmanlık işlevi görecek olsa da teknoloji milyarderlerinin Amerikan yönetiminin merkezine doğrudan dahil edilmesi yönünde bir adım. Trump’ın bu kararı, idari süreçler üzerinde önemli etkiler bırakma potansiyeline sahip. Bu karar, ayrıca ABD kamu politikasının teknolojik seyrini nasıl değiştirebileceği konusunda çeşitli sorulara da yol açıyor.
Atama, yeni Trump yönetiminin bürokratik verimlilik ve sistemik reform aracı olarak teknolojiyi kullanma konusundaki hevesini gösteriyor. Elon Musk, hükümetin verimsizlikleri ve “düzenleyici engelleri” konusunda eleştirileriyle biliniyor. Musk’ın bu eleştirileri, daha önce birçok federal kurumun lağvedilmesini savunan Ramaswamy tarafından da paylaşılıyor. Bu gelişmenin uluslararası yankıları neredeyse anında görülmeye başlandı. Bahsi geçen sınır ötesi ilgi, Musk’ın ABD politikalarını ulusal sınırların ötesinde teknolojik ortaklıkları teşvik edecek şekilde etkileme ihtimalini gösteriyor. Öte yandan bir teknoloji milyarderinin hükümete bu denli angaje olması, ABD’nin küresel teknoloji sahnesinde merkezi aktör konumunu devam ettirme çabasını ortaya koyuyor.
Musk’ın Devletle Entegre Teknoloji Vizyonu
Musk’ın seçim sürecinde desteğini esirgemediği Trump’ın A takımında yer alması, hükümet süreçlerini iyileştirme durumundan daha farklı bir okumayı gerektiriyor. Yeni yönetimde ne kadar güçlü olacağına yönelik soru işaretleri devam ederken, hükümetteki pozisyonu şahsi hedeflerini ilerletmek için bir katalizör olma potansiyelini taşıyor. Mars’ın kolonizasyonu, Optimus projesi özelinde ileri robotik girişimleri, yapay zekâ girişimi olan AI’ın daha fazla genişletilmesi ve elektrikli araçların hızlandırılmış şekilde sisteme entegre edilmesi bu hedefler arasında bulunuyor. Halihazırda Musk’ın ABD’nin uzay stratejisinde bir tekel oluşturduğunu unutmamak gerekiyor. Milyarderin Mars kolonizasyonu, yapay zekâ geliştirme ve elektrik altyapısının dağıtımı gibi öncelikleri artık hipotetik hevesler değil. Bu girişimlerin, federal politikayı etkileme yeteneği kazanmasıyla birlikte ABD’nin ulusal gündemiyle eş güdümlü yürüme ihtimali ortaya çıkıyor. Kısacası devlet girişimleri ile özel çıkarlar arasındaki sınırlar bulanıklaşacak, devlet gücünün özel sektör teknolojik gelişmelerini kolaylaştırdığı paradigma güçlenecek gibi görünüyor.
Musk’ın atanmasının etkisi elektrikli araç sektöründe zaten görülmeye başladı. Musk, Tesla ve elektrikli araç endüstrisindeki gelişmeleri hızlandırmak için Trump’ın “gereksiz düzenlemeleri” ortadan kaldırma vaadiyle uyum sağladı. Verimlilik ve maliyet azaltma, Musk’ın iş stratejisinin ayırt edici özelliği olarak bir kez daha kendisini gösterdi. Şimdi bu stratejinin federal kaynakların tahsisine uygulanması söz konusu. Dolayısıyla Musk, hangi hükümet harcamalarının gereksiz olduğunu belirlemeye çalışacaktır. Bunu yaparken federal fonları şahsi vizyonuna uygun projelere yönlendirmeye çabalayacaktır. Bu durum, federal yatırımların önemli ölçüde yeniden yapılandırılmasını da beraberinde getirecektir. Ayrıca, verimliliği artırma noktasında kritik bir soru akıllara geliyor: Musk hükümet sistemlerini otomatize ederek mi verimliliği artıracak? Yani ulusal hükümet düzeyinde “her şeyin otomasyona dönmesi” trendiyle mi karşı karşıya kalınacak? Bekleyip görmek gerekiyor.
Dış Politika Bağlantıları
Musk’ın siyasetteki etkisinin en ilginç yönlerinden biri, dış politikayla ilgisi. Geçtiğimiz haftalarda İtalya’da göçmenlerin sınır dışı edilmesiyle ilgili bir mahkeme kararına yönelik sosyal medya paylaşımları yapmasının ardından, İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella sert bir açıklama yayımlamış, Elon Musk’ı ülkenin iç işlerine karışmaması yönünde uyarmıştı. Mattarella’nın açıklaması, “demokrasi”, “egemenlik” ve “anayasa” gibi vurgular taşıyordu. Öte yandan çok daha şaşırtıcı bir gelişme Musk’ın İran’ın Birleşmiş Milletler Büyükelçisi ile New York’ta görüşmesi iddiaları. New York Times başta olmak üzere çeşitli yayın organları bu görüşmenin ABD-İran arasındaki gerilimi azaltmak üzere gerçekleştirildiğini yazdı. Bu örnekler Musk’ın siyasi etkisinin iç reformların ötesine geçerek uluslararası ilişkilerin son derece hassas alanlarına kadar uzanacağını gösteriyor. Bu duruma Trump’ın başkan yardımcısı, teknoloji dünyasıyla ve PayPal’ın kurucusu Peter Thiel ile yakın ilişkileriyle tanınan JD Vance’in “Avrupa ülkeleri Musk ve X platformunu regüle etmeye çalışırsa onları NATO desteğinden mahrum bırakırız” minvalindeki açıklamasını da eklemek gerekiyor. Hükümetin iki numaralı ismi Musk’a güçlü bir destek sunuyor.
Musk’ın Çin’den Ukrayna’ya kadar uzanan finansal ve ticari bağlantıları, özellikle ABD ulusal güvenliğiyle kesiştiğinde, potansiyel çıkar çatışmalarını doğuruyor. Tesla’nın hem üretim hem de pazar erişimi için Çin’e bağımlılığı özellikle dikkat çekici. Çin, ABD’nin stratejik rakibi haline geldikçe, Musk’ın hem kurumsal büyüklüğü hem de hükümet danışmanı rolü çeşitli riskleri barındıracağa benziyor. Musk’ın uluslararası angajmanları, kamu etkisinin özelleştirilmesinin doğasında var olan bir ikilemi vurguluyor. Örneğin Tesla, yalnızca bir üretim üssü olarak değil, aynı zamanda önemli bir tüketici pazarı olarak Çin’e büyük ölçüde bağımlı olmaya devam ediyor. Bu durum Musk’ın danışman olarak sorumluluklarını önemli ölçüde karmaşıklaştırıyor. Bu açmaz, özel çıkarları olan bireylerin etkili kamusal roller üstlenmesine izin verilmesiyle ortaya çıkan riskleri simgeliyor. Öte yandan, Musk’ın Ukrayna ve Tayvan gibi konularda kamuoyundaki duruşunun, zaman zaman resmi ABD pozisyonlarından farklılık gösterdiğini not etmek gerekiyor.
Egolar Çatışacak mı?
Musk ve Trump arasında gelecekte yaşanabilecek bir iç çatışma ihtimalini göz önünde bulundurmak gerekiyor. Trump’ın ilk döneminde kabine istifaları yaygındı ve büyük egoya sahip iki aktör arasında bir güç mücadelesinin olasılığı hiç de uzak bir ihtimal değil. Hem Trump hem de Musk, iddialı bir liderlik tarzına sahipler ve kendi şartlarına göre tarih yazma arzusu güdüyorlar. Bürokrasiyle mücadele etme ve “Amerika’yı yeniden büyük/harika yapma” konusundaki ortak çıkarları, şu anda hedeflerini bir araya getirse de bu uyumun kırılgan olduğu ortada. Musk’ın etkisi Trump’ın politika gündeminin önüne geçmeye başlarsa, anlaşmazlık olasılığı giderek daha olası hale gelecektir. İki aktör arasındaki dinamikler ya yönetimi önemli başarılara yönlendirecek ya da hükümetin işlevselliğini engelleyen iç çekişmelere yol açacaktır.
İkinci Adam: Sam Altman’ın Yeni Görevi
Tüm kadrajlar Elon Musk’ın kabinedeki yeni görevine yönelmişken, bir haber de teknoloji sektöründeki bir başka kritik isim olan OpenAI CEO’su Sam Altman kanadından geldi. Altman’ın, San Francisco'nun yeni seçilen belediye başkanı Daniel Lurie'nin geçiş ekibinde yer aldığı duyuruldu. Altman’ın yerel yönetimdeki varlığı, teknoloji liderlerinin kamu sektöründe görev üstlenerek siyasette doğrudan yer alma eğilimini yansıtıyor.
Altman’ın son yıllarda çeşitli altyapı ve güvenlik sorunlarıyla gündeme gelen San Francisco’daki bu görevi aynı zamanda yükselen bir olguya da işaret ediyor: Teknoloji girişimcilerinin, kriz altındaki toplumsal sistemlerin potansiyel kurtarıcıları olarak konumlandırılması. Şüphesiz teknolojinin köklü sosyal ve ekonomik sorunlara hızlı, ölçeklenebilir çözümler sunması güçlü bir cazibe doğurmakta ancak aynı zamanda doğasında çeşitli riskler de barındırmaktadır. Musk’ın şahsi hedeflerinin, toplumsal ihtiyaçlarla çelişme riski nasıl geçerliyse, Altman’ın San Francisco’daki yeni rolünün de taşıdığı riskler aynı şekilde geçerlidir.
Teknolojik İyimserliğin “Çift Taraflı Kılıcı”
Elon Musk’ın yapay zekâya yönelik “iyilik üretecek veya medeniyeti yok edecek” çift taraflı kılıç analojisi meşhurdur. Bu analoji, halihazırda Musk’ın yeni siyasi rolü için de geçerli. Bu durum 21. yüzyılda demokrasinin temel ilkeleri üzerine düşünmeyi gerektiriyor. Olağanüstü servet, yalnızca etki satın almakla kalmayıp, kamu kurumları üzerinde doğrudan kontrol elde etme noktasına mı ilerliyor? Eğer öyleyse, çıkarları teknoloji seçkinlerinin çıkarlarıyla önemli ölçüde ayrılabilecek sıradan vatandaşlar için bunun sonuçları nelerdir?
Musk’ın yeni görevi yönetim ve idari verimlilik kavramında bir değişimi yansıtıyor. Bu değişim geleneksel bürokratik kurumlara duyulan hayal kırıklığının çoğaldığını ve sıra dışı, teknoloji merkezli liderlik modellerini keşfetme istekliliğini gösteriyor. Ancak riskler son derece yüksek. Eğer Musk başarılı olursa, risk almayı ve dönüştürücü ilerleme peşinde koşmayı benimseyen, çevik, yenilik odaklı bir hükümet modeli için emsal teşkil edecektir. Ancak olası bir ego çatışması sonucu ABD hükümetinden ayrışırsa veya başarısızlıkla karşılaşırsa çeşitli sınırlamalar ortaya çıkacak ve kâr odaklı girişimlerin her zaman etkili kamu yönetimine dönüşmediği varsayımı güç kazanacaktır. Dünya, Musk’ın teknolojik iyimserlik markasının yüksek vaatlerini, ne kadar gerçekleştirdiğini yakından izliyor olacak.
Bitirirken X’te çokça beğenilen güncel bir paylaşıma yer verelim: “Elon ABD’yi, Sam Altman San Fransisco’yu yönetiyor. Tekno-iyimserler iktidarda.” Peki, gerçekten böyle mi? Zaman gösterecek.
