Kriter > Siyaset |

Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin Hedefleri ve Beklentiler


Yargı reformunun başarıyla uygulanması adalete olan inancı artıracak, toplumsal huzuru tesis edecek ve bunun bir başka sonucu olarak ekonomik kalkınma ivme kazanacaktır.

Yargı Reformu Strateji Belgesi nin Hedefleri ve Beklentiler

Toplumun adalet ihtiyacına cevap vermek ve hukukun üstünlüğünü egemen kılmak amacıyla hazırlanan Yargı Reformu Strateji Belgesi 30 Mayıs 2019’da Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanmıştır. Bireyin temel bir ihtiyacı olan adaleti tesis etmek için doğru ve hızlı işleyen bir adalet sisteminin geliştirilmesi gerekmektedir. Reformdan beklenti adalet sisteminde yapılacak değişikliklerin toplumsal barış ve huzurun devamlılığını sağlaması ve hukukun üstünlüğünü korumasıdır. Yargı Reformu Strateji Belgesi güven veren ve erişilebilir bir adalet sistemi oluşturma vizyonuna sahiptir.

 

Belge Avrupa Birliği (AB) üyelik müzakerelerinin bir parçası olan “Yargı ve Temel Haklar” başlıklı 23. Fasıl kapsamında açılış kriterlerini karşılamaktadır. Ancak yargı reformu AB’nin taleplerinden ziyade Türkiye’nin kendi ihtiyaçlarını karşılayan bir adalet sistemini oluşturma amacını taşımaktadır. Zira “Yargı yetkisi Türk milleti adına kullanılmaktadır” (Anayasa, m. 9). Bu iki boyut birlikte değerlendirildiğinde Türkiye’nin hem AB’ye tam üyelik isteğinin devam ettiği hem de 2002’den bu yana yürüttüğü reform iradesini sürdürdüğü sonucuna varılmaktadır.

Yargı reformu Türkiye’nin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olduğu için yargının tüm paydaşları ve geniş toplum kesimlerinin görüşleri alınarak katılımcı bir anlayışla hazırlanmıştır. Hakim, savcı, avukat, kalem personeli, noter gibi yargı görevlilerinin yanı sıra akademisyen, gazeteci ve sivil toplum örgütlerinin temsilcileri ve vatandaşlarla görüşülerek adalet sistemine yönelik talep ve önerileri alınmıştır. Tüm görüşler değerlendirilmiş ve adalet sisteminin öz eleştirisi niteliği taşıyan bu belge ortaya çıkmıştır. Öz eleştiri gelişme isteğinin bir sonucudur. Türkiye ittifakı çerçevesinde herkesin isteği olan güven duyulan adalet sistemini oluşturma gayesini taşıyan yargı reformu kamuoyunda büyük memnuniyetle karşılanmıştır. Belgedeki hedef ve faaliyetler dokuz amaçtan yola çıkarak belirlenmiştir. Bu amaçlar şu şekilde sıralanmıştır:

1. Hak ve Özgürlüklerin Korunması ve Geliştirilmesi

2. Yargı Bağımsızlığı, Tarafsızlığı ve Şeffaflığının Geliştirilmesi

3. İnsan Kaynaklarının Nitelik ve Niceliğinin Artırılması

4. Performans ve Verimliliğin Artırılması

5. Savunma Hakkının Etkin Kullanımının Sağlanması

6. Adalete Erişimin Kolaylaştırılması ve Hizmetlerden Memnuniyetin Artırılması

7. Ceza Adaleti Sisteminin Etkinliğinin Artırılması

8. Hukuk Yargılaması ile İdari Yargılamanın Sadeleştirilmesi ve Etkinliğinin Artırılması

9. Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Yaygınlaştırılması

Hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi amacı çerçevesinde ifade özgürlüğünün genişletilmesi, tutukluluk süreleri ve internet erişim engellerinin yeniden düzenlenmesi, insan haklarına ilişkin farkındalık ve duyarlılığın arttırılması öngörülmektedir. Ayrıca hak ve özgürlüklere ilişkin standartların yükseltilmesi için yeni bir insan hakları eylem planı hazırlanacağı da açıklanmıştır.

Mevzuat Çözümü

Türkiye’de yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı Anayasa ile güvence altına alınmasına rağmen geçmişte “vesayet yargısı” ve “FETÖ yargısı” kavramları ortaya çıkmıştır. Bu kavramlar yargıya duyulan güvenin azalmasına sebep olmuştur. Yargıyla ilgili eleştiriler ve tartışmaların odağında yargıya duyulan güven sorunu bulunmaktadır. Bu sebeple Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin çizdiği yol haritası yargıya güveni artırma amacına hizmet edecek nitelik taşımaktadır. Coğrafi teminat, hakim ve savcıların atama, nakil ve terfi sisteminin liyakat esasına dayanması, disiplin prosedüründe yargı denetiminin kapsamının genişletilmesi ve şeffaflık sağlanması gibi yenilikler yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını güçlendirecektir.

Türkiye’nin yargıya ilişkin sorunlarının büyük bir kısmı mevzuattan değil mevzuatın uygulanış biçiminden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla hukuk sistemimizin temel sorunu mevzuatı yanlış, eksik veya çelişkili uygulama veya hiç uygulamamadır. Uygulamadan kaynaklı sorunların giderilmesi için yargı sisteminde görev alan insan kaynağının nicelik ve niteliğinin arttırılması amacı benimsenmiştir. Nitekim uygulama sorunlarının temelinde yer alan insan kaynağının nicelik ve niteliğini, performans ve verimliliği artırma; adalete erişimin kolaylaştırılması ve hizmetlerden memnuniyete yönelik hedefler bu belgede yarıdan fazla bir ağırlığa sahiptir. Hukuk eğitimi, hukuk mesleklerine giriş sınavı, hakim ve savcı yardımcılığı, hakim ve savcıların meslek öncesi ve meslek içi eğitimleri, yargı çalışanlarına ilişkin eğitimler yargı reformuyla yeni bir şekil kazanacaktır. Hukuk fakülteleri başarı sırası ilk yüz bine giren adaylar arasından öğrenci alacak ve eğitim süresi beş yıla çıkacaktır. Mezunlar hukuk mesleklerine giriş sınavında başarılı olmaları halinde avukat, hakim, noter gibi mesleklerin kendi sınavlarına girebilecektir. 

Bu çerçevede yargı görevlilerinin hukuk zihniyetindeki gelişim yargı uygulamasındaki pek çok soruna mevzuat değişikliği yapmaksızın çözüm bulunmasını sağlayacaktır.

Adalet sistemindeki performans ve verimliliğin artırılması amacıyla “Yargıda Hedef Süre” uygulaması genişletilerek makul sürede yargılanma hakkı daha etkin korunacaktır. Mahkemelerin uzmanlaşması, bölge adliye mahkemelerinin güçlendirilmesi, bilirkişilik sisteminin etkinliği ve verimliliğinin artırılması, tebligat sisteminin sorunlarının giderilmesi, yargıda bilişim sistemlerinin geliştirilmesi bu kapsamdaki hedefler arasındadır.

Temel hak ve özgürlüklere kavuşmak için öncelikle savunma hakkına sahip olmak gerekir. Bu hakkın daha etkin kullanımının sağlanması amacıyla avukatlık mesleğinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede avukatlık mesleğine giriş usulü, staj verimliliğinin artırılması, avukatların bilgi ve belge teminine ilişkin yetkilerinin artırılması, avukatların sundukları belgelere güven esasının benimsenmesi, avukatlık hizmetleri üzerindeki vergi yükünün gözden geçirilmesi planlanmaktadır.

Hukukun üstünlüğü ilkesinin egemen olması için adalete erişimin kolaylaştırılması ve insan odaklı hizmet anlayışı bağlamında adalet hizmetlerinden memnuniyetin artırılması amaçlanmaktadır. Bu amaçlara erişmek üzere adli yardım sisteminin güçlendirilmesi, engelli ve yaşlı dostu uygulamalar geliştirilmesi, kadın haklarının daha etkin korunması ve adalet sistemi konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi için çalışmalar yapılması kabul edilmektedir.

 

Uygun Düzenlemeler

Bireylerin huzur ve güven içinde yaşamlarını sürdürebilmeleri için ceza adaleti sisteminin adil, etkili ve rasyonel surette çalışması gerekir. Ceza adaleti sisteminin etkinliğini artırmak üzere önceki  yıllarda yapılan yeniliklerin daha ileriye götürülmesi planlanmaktadır. Kovuşturma öncesi çözüm sistemleriyle soruşturma sistemlerinin güçlendirilmesi suç ve yaptırım dengesinin yeniden düzenlenmesi, çocuk adalet sisteminin onarıcı adalet anlayışıyla yeniden düzenlenmesi, ceza infaz usullerinde yaşlı, hamile, çocuk, hasta gibi dezavantajlı gruplara yönelik uygulamalar geliştirilmesi, adli sicil sisteminin insanın maddi ve manevi varlığını geliştirmesi ve cezaların ıslah edici olması ilkelerine göre yenilenmesi öngörülmektedir.

Yargı uygulamasının makul sürede yargılama hakkını yeterince korumadığı ve yargı usullerinin karmaşıklığına yönelik eleştiriler dikkate alınarak hukuk yargılaması ile idari yargının sadeleştirilmesi ve etkinliğinin artırılması amacı benimsenmektedir. Bu çerçevede yargılama usullerinin basitleştirilmesi, adalete erişim hakkının kötüye kullanılmasının engellenmesi, aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıkları derinleştiren uygulamaların kaldırılması, noterlerin görevlerinin yargının iş yükünü azaltacak surette yeniden tanımlanması ve icra sisteminin daha etkin işlemesinin sağlanması hedeflenmektedir.

Toplumda uzlaşma kültürünü geliştirmek üzere sulh esasına dayanan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin yaygınlaştırılması belgede öngörülen son amaçtır. Ceza uyuşmazlıklarında uzlaştırmanın kapsamını ve etkinliği artırmak, mahkeme temelli aile arabuluculuğu, tüketici uyuşmazlıklarında arabuluculuk, arabuluculukta uzmanlaşma, kamunun taraf olduğu uyuşmazlıklarda sulh kurumunun etkinliğinin artırılması hukuk sistemine önemli katkılar sağlayacaktır.

Yukarıda sayılan amaçları hayata geçirmek üzere şimdiden bazı yargı paketleri hazırlandığı medyaya yansıyor. Bu çerçevede acil olan hususların tatile girmeden TBMM’de görüşüleceği belirtilmektedir. Reform, yargının tüm paydaşları ve toplum tarafından genel kabul gördüğü için ilgili kanun düzenlemelerinin TBMM’de tüm partilerin katılımıyla geçmesi gerekir. Reforma ilişkin kanuni düzenlemelerin hızla yapılması reform iradesinin kağıt üzerinde kalmayacağı ve uygulamaya yansıyacağının göstergesi olacaktır. Ayrıca diğer yargı reformlarından farklı olarak “Yargı Reformu İzleme ve Değerlendirme Kurulu” bakanlık dışında ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla oluşturularak reformun uygulama sürecindeki sorunların giderilmesi ve şeffaf bir şekilde belgenin uygulanması sağlanacaktır. Belgenin uygulanma sürecinde kamuoyu denetimi etkinliğine önem verilmektedir. Yargı reformunun başarıyla uygulanması adalete olan inancı artıracak, toplumsal huzuru tesis edecek ve bunun sonucu olarak ekonomik kalkınma ivme kazanacaktır.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası