2018’in Türk-Amerikan ilişkileri açısından iyi geçtiğini söyleyemeyiz. FETÖ ve PYD-YPG ile mücadele, Halkbank’a ceza ihtimali, bakanlara yaptırım hususu, Hakan Atilla’nın aldığı ceza, F-35 savaş uçaklarının teslimatı, Patriot füzelerinin satışı ve Rahip Brunson’ın durumu gibi başlıklar yıl boyunca gündeme geldi. Ancak sene sonunda bütün bu problemli alanları gölgede bırakmaya aday gelişmeler yaşandı. Önce Patriot satışına onay çıktı. Sonra da Trump ABD’nin Suriye’den çekileceğini açıkladı. Hatta Trump’ın bu kararı Cumhurbaşkanı Erdoğan ile telefon konuşmasının ardından aldığı iddia edildi. Türkiye bu kararı ihtiyatla karşıladı. Yeni bir oyalama taktiği olabileceğini düşündü. Ama gün geçtikçe ülke yönetimini ele alan Trump verilen kararın uygulanmasının takipçisi olacağını hissettirdi.
Türkiye’nin güvenliğine bir numaralı tehdidi oluşturan PYD-YPG’yi destekleyen ABD bu desteğini hep DEAŞ’la mücadele kılıfıyla sunmuştu. Fakat Trump ani bir şekilde DEAŞ’la mücadelenin de sona erdiğini açıkladı ve terör örgütünün kalan kısmının Türkiye tarafından rahatlıkla temizleneceğini belirtti.
Türkiye halihazırda uzunca bir süredir hem DEAŞ hem de PYD-YPG ile mücadele ediyor ve iki terör örgütünün de tehditlerine maruz kalıyor.
Peki bu örgütler nereden çıktı, nasıl bu kadar güçlendi ve hatta DEAŞ örneğinde görebileceğimiz gibi şehirleri ele geçirip belirli bir toprak hakimiyetine kavuştu?
Ortadoğu’da birçok farklı aktörün adını duyuyoruz. DEAŞ, PYD-YPG’nin yanında Yemen’de Husiler, İran’ın Irak’ta desteklediği Haşdi Şabi, Suriye’de desteklediği Şii milisler, Nusra, Libya’da farklı formlarda ortaya çıkan gruplar bunlardan bazıları.
Bölgedeki bazı devletlerin devlet başkanının ismi bilinmezken bu grupların –devlet dışı silahlı aktörlerin (DDSA)– lider kadroları daha fazla biliniyor ya da medyatik oluyor, gündeme daha fazla geliyor.
Kimi gruplar sadece silah gücüne değil adeta bir kamu diplomasisi çerçevesinde kadar geleneksel medya ve sosyal medya faaliyeti yürütüyor. Bu yolla dünyanın dört bir tarafından sempatizan devşiriyor, düşmanlarını korkutuyor ve bir algı operasyonu gerçekleştiriyor.
Bu DDSA’ların ortaya çıkma koşulları var. SETA Genel Koordinatörü Burhanettin Duran ve SETA Güvenlik Araştırmaları Direktörü Murat Yeşiltaş’ın derlediği kitapta bu koşullar şöyle açıklanıyor: “Güçsüz devlet yapılarının bulunduğu, sosyoekonomik refah eksikliği veya bunlarla mücadelenin zayıf olduğu, yoğun güvensizlik, şiddete yol açan uygulamalar, siyasi düzensizlik ve şiddetli anlaşmazlıkların yer aldığı bölgeler.” Nitekim Ortadoğu’nun bu aktörler için uygun bir yatak olması boşuna değil.
Bu yapılar aynı zamanda birçok ortak özellik taşıyor. Bunlar “devlet kontrolü dışında örgütlenmek ve işleyişe sahip olmak, siyasi ve askeri amaçlara ulaşmak için şiddete başvurmak, düzensiz ve usulsüz askeri bir eylem şablonu ve yarı devlet yapısı niteliği taşımak” olarak belirtiliyor.
Burhanettin Duran ve Murat Yeşiltaş, Ortadoğu’da Devlet Dışı Silahlı Aktörler, SETA Yayınları
Ortadoğu’da Devlet Dışı Silahlı Aktörler: Terör Örgütleri, Milisler, Vekil Güçler başlığını taşıyan kitap iki ana kısımdan oluşuyor: Birinci kısım DDSA’lar hakkında teorik tartışmayı içeriyor. Tanımlama probleminden yabancı terörist savaşçılara, devletler hukukundaki karşılığından DDSA’ların yeni teknolojileri kullanmasına, çatışma ve terörizmle ilişkilerinden istihbarat kabiliyetlerine kadar konular bu kısımda ele alınıyor.
İkinci kısım ise Ortadoğu’daki DDSA’lara odaklanıyor. Burada da yukarıda bahsettiğimiz DEAŞ, PYD-YPG, Nusra, Husiler, Hizbullah, Haşdi Şabi ve Libya’daki gruplar inceleniyor.
SETA tarafından yayımlanan kitap Ortadoğu’nun yeni fenomeni DDSA’ları anlamak isteyenler için nitelikli bir kaynak, kapsamlı bir çalışma.
Bulgaristan Siyasetini Anlama Kılavuzu:
Arap Baharı sonrası Türkiye’nin dış politika gündemini büyük ölçüde Ortadoğu’daki gelişmeler belirliyor. Ancak Türkiye’nin sadece Ortadoğu’ya sınırı yok. Türkiye’nin batıdaki komşusu Bulgaristan’ı inceleyen Bulgaristan Siyasetini Anlama Kılavuzu ismiyle müsemma bir çalışma. Ülkenin genel görünümü ve tarihçenin yanı sıra siyasi partiler, güncel tartışma konuları, öne çıkan siyasiler, entelektüeller ve iş adamlarını kapsayan kitap yeni çıktı. SETA’nın en çok bilinen çalışmalarından ülke anlama kılavuzları serisinin devamını teşkil eden eser komşu ülkeyi tanımak için oldukça yararlı.
Yeni Çıkanlar
- Hasan Doğan, İslam Hukukunda Savaş ve Meşruiyeti, Rağbet Yayınları
- Enes Bayraklı ve Fared Hafez, Islamophobia in Muslim Majority Societies, Routledge
- Ferhat Ünlü, Abdurrahman Şimşek ve Nazif Karaman, Diplomatik Vahşet: Cemal Kaşıkçı Cinayetinin Karanlık Sırları, Turkuvaz Kitap
