İnsansız Hava Araçları (İHA), Kafkasya, Ortadoğu ve Afrika bölgelerindeki pek çok çatışmada aktif rol oynayarak çatışmaların seyrini belirleyen kült bir askeri teknolojiye dönüşürken, Türkiye üretimi İHA’ların ABD’den miras kalan çatışma bölgelerinde İHA kullanımına dair negatif imaj ve etkiyi değiştirdiğini söylemekte fayda var. Öyle ki, Norveç, Kanada, Polonya, Letonya, İspanya ve Litvanya gibi ülkeler toplamda 25 milyon dolar ve 6.4 milyon avro değerinde fon toplayarak bu sistemlerin Ukrayna’ya kazandırılması için destek kampanyaları yürüttüler. Ukrayna’nın Rus işgaline karşı direnişinde İHA’ların belirleyici olduğunu, Türk SİHA’ları deniz, kara ve hava savunma hedeflerini pek çok defa imha ederek kanıtladı. Dolayısıyla Libya ve Azerbaycan’dan sonra Ukrayna’da da görevlerini başarıyla icra etti. Son olarak, Somali İçişleri Bakanlığı, Eş Şebab terörizmi ile mücadelede Türkiye’nin Somali’ye İHA desteği verdiğini beyan etti. Böylelikle Türk İHA’ları uluslararası terörizmle mücadele kapsamında da operasyonel hale gelmiş oldu.
Küresel Pazarda Türkiye
Türk İHA’ları sadece Türkiye’nin terörle mücadelesinde, Türkiye’ye yönelik tehditlerin bertaraf edilmesinde kuvvet desteği olmadı, aynı zamanda Türkiye’nin askeri, diplomatik ve jeopolitik etki alanını genişletmesinde bir askeri donanımdan çok daha fazlasını ifade eden bir değere dönüşme yolunda emin adımlarla ilerliyor.
Küresel pazarda adını pek çok ülkede duyuracak olan bu sistemler, 30’dan fazla ülkeye ihraç edilerek rekorlar kırıyor. Bir yandan Ukrayna’da 30 bin metrekare alan üzerine yeni üretim tesisi inşa etmeyi planlayan Baykar, teknolojik iş birliğini derinleştirirken diğer yandan askeri iş birliğinin derinleştiği Azerbaycan’a Bayraktar AKINCI TİHA ve yer sistemlerinin 2023’ten itibaren periyodik olarak teslim edilmesi hedefleniyor. Orta ve Güney Asya savunma pazarında, Türkiye hiç de azımsanmayacak bir pay elde etmiş görünüyor. Önümüzdeki yıllarda Pakistan Hava Kuvvetleri envanterinde hem AKINCI-B TİHA hem de Bayraktar TB2 SİHA bulunduran Türkiye’den sonraki sayılı ülkelerden biri olacak. Türkiye’nin Dakka Büyükelçisi Bangladeş’e Bayraktar TB2 SİHA tedarik etmek için Bangladeş Silahlı Kuvvetleri ile anlaşma imzalandığını açıkladı.
Öte yandan Türkiye, İngiltere’ye ilk kez bir yüksek teknoloji ürünü satışı gerçekleştirdi. İngiltere, Türkiye’den 50’si opsiyonlu Fly BVLOS tarafından geliştirilen ve üretilen "JACKAL" adlı İHA’dan 5 adet alacağını duyurdu. Yine, Türk İHA’larının aktif çatışma bölgelerinde operasyonel kullanım alanları ve konseptlerinin ilham kaynağı olduğu aşikar. İtalyan Silahlı Kuvvetleri tarafından paylaşılan savaş simülasyonu görselinde Bayraktar TB2’nin yer alması, Bayraktar TB2’nin İtalyan ordusu tarafından, "gelecekte sahip olmamız gereken silahlar" listesinde gösterilmesi dikkat çekti. Polonya’dan sonra bir başka NATO üyesi Romanya Savunma Bakanlığı da İsrail-İngiliz üretimi Watchkeeper İHA’ların yerine Türkiye’den 300 milyon dolar değerinde (18 adet) Bayraktar TB2 almayı planladıklarını duyurdu.
Türk İHA’ları Afrika’da yüksek teknoloji ürünlerine erişim imkanı kısıtlı olan düşük ve orta gelirli gelişmekte olan ülkelerin böylesi bir askeri teknolojiden istifade edebilmesinin önünü de açtı. Başta Libya olmak üzere Fas, Etiyopya, Cibuti, Burkina Faso, Ruanda, Togo, Nijer ve Somali’de Türkiye üretimi İHA’ların görüldüğü iddia ediliyor. Geçtiğimiz günlerde, Asisguard tarafından geliştirilen Songar Döner Kanatlı Silahlı Drone sisteminin ilk ihracatı Nijerya Polis Kuvvetleri’ne gerçekleştirildi. Yine, Nijerya için üretilen 6 adet TB2’nin teslimat için hazır olduğu, Nijerya ordusu personelinin eğitim aldığı bilgisi paylaşıldı. Güney Afrika’daki Afrika Havacılık ve Savunma Fuarı’nda, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii İHA Sistemleri Genel Müdür Yardımcısı Ömer Yıldız, Afrika’daki 3 ülkeden ikisinin Aksungur, birinin Anka ile ilgilendiğini aktardı.
Türk İHA’larına ilgi duyan ülkeler Orta ve Güney Asya, Avrupa ve Afrika ile de sınırlı değil. Körfez ve Uzak Doğu ülkelerinden de dikkat çekici haberler geliyor. Türkiye’nin köprüleri yeniden kurmaya dönük adımlar attığı bir dönemde, Suudi Arabistan Kral Abdülaziz Bilim ve Teknoloji Kuruluşu (KACST) Suudi Arabistan’da yerel olarak insansız hava araçlarının geliştirilmesi için Baykar Teknoloji ile görüşmeler yürüttüğünü açıkladı. Daha önce Suudi Arabistan’ın, Baykar tarafından geliştirilen AKINCI TİHA’ya ilgi gösterdiği iddia edilmişti. Yine üst düzey bir Türk yetkili, Türkiye’nin Birleşik Arap Emirlikleri’ne 20 adet Bayraktar TB2 İHA teslim ettiğini ve BAE’nin daha fazlasını istediğini teyit eden açıklamalarda bulundu. Müzakerelerde 120 adet Bayraktar TB2 tedarikine odaklanıldığı iddia edildi. Dahası, Japonya’nın Bayraktar TB2 alımını değerlendirdiği, hatta Japonya Kara Öz Savunma Kuvvetleri’ne (JGSDF) bağlı olarak faaliyetler gösteren Askeri İstihbarat Okulunun, KARGU İHA’yı yakın markaja aldığı iddia edildi.
Türk İHA’larının Sağladığı Büyük Koz
Tüm bu efektif operasyonel kullanım ve ihracat başarıları ile Türk İHA’larına duyulan ilginin ardında belki de en az konuşulan ise Türk İHA’larının Türkiye’nin askeri, diplomatik ve jeopolitik etki alanını genişletmesine sundukları katkı ve siyasi koz.
Azerbaycan-Ermenistan çatışmalarında Ermenistan’ın hezimetinin faturasını Türkiye’ye kesmek isteyen ABD’li kongre üyelerinin Dışişleri Bakanı Antony Blinken’a gönderdikleri Türk İHA’larında kullanılan ABD teknolojilerinin araştırılması ve ihracatının yasaklanmasına yönelik çağrı ile Temsilciler Meclisi üyelerinin ABD Başkanı Joe Biden’a gönderdikleri Ukrayna’ya Bayraktar TB2 gibi gelişmiş insansız hava araçları temin edilmesi gerektiğini talep eden çağrı arasında sadece bir yıl olduğu unutulmamalı. Şüphesiz, Ukrayna’da Türk İHA’larının sergilemiş olduğu operasyonel kabiliyetler ve Rus askeri hedeflerinin başarılı bir şekilde imhası, NATO içerisinde de Türkiye’ye önemli ölçüde bir saygınlık kazandırdı. Polonya ve Romanya gibi ülkelerin bu sistemleri envanterlerine kazandırma girişimleri ile NATO üyesi olmak isteyen Finlandiya Dışişleri Bakanlığının “belirli Türk üretimi silah sistemleriyle ilgili olabileceklerine” dönük beyanı bu bağlamda okunabilir. Altını bir kez daha çizmekte fayda var, ittifakın askeri gücünü pekiştiren Türk savunma sanayiine yönelik örtülü ambargoların kaldırılması bu perspektiften bakıldığında daha da önem arz ediyor.
Dahası, Türk İHA’ları bölgesel rakiplerine karşı Türkiye’nin askeri gücünü tahkim eden bir enstrüman görevi de icra ediyor. Yunanistan’ın Ege’deki gayri-askeri statüdeki Midilli ve Sisam adalarına ABD tarafından hibe edilen zırhlı araçları sevk ettiği anları Türk İHA’larının kaydetmesi tesadüfi değil. Libya’da çatışmaların seyrini değiştiren Türk İHA’ları Mısır, Fransa ve BAE gibi rakiplerinin siyasi denklemlerini altüst eden; Doğu Akdeniz’de Yunanistan ve GKRY’nin başını çektiği Türkiye karşıtı bloku huzursuz eden, Türkiye’nin bölgesel çıkarlarını koruyabilecek stratejik bir askeri varlık niteliğinde. Nitekim, aktif bir çatışma durumunda İHA sanayiinde kaydedilen ilerlemeler sayesinde Türkiye kendi jeopolitik çıkarlarını güvence altına alırken aynı anda birden fazla muharebe alanında bizzat asker bulundurmaksızın askeri varlığını hissettirebilecek kabiliyet ve kapasite inşa etti. Unutulmamalı ki, Türkiye’nin geliştirdiği insansız hava araçları teknolojisi Türkiye’ye önemli bir askeri ve siyasi avantaj sağlasa da hatta Türkiye’nin bölgesel rakiplerine karşı etkili bir siyasi koz vazifesi görse de bu sistemlerin üretiminde istifade edilen teknik altyapı, insan kaynağı ve uzmanlığın istikrarlı bir şekilde sürdürülebilirliği de diplomatik etki kadar kıymetli.
