Kriter > Dosya > Dosya / Ukrayna Krizi |

Avrupa’nın Rusya Yaptırımları


Ukrayna işgalinin ilk günlerinden itibaren AB, Rusya’ya karşı ek yaptırımları devreye aldı. Bu yaptırımlar arasında silah ticareti, bankacılık transferleri, Rus kamu medya ağlarının AB genelinde yayın yapması ve farklı ürünlerin ithalatına kısıtlamalar bulunuyordu. En zarar verici yaptırım arasında Rusya’nın uluslararası ödeme sistemi olan Swift’ten çıkarılması yer aldı. Dış ticaret ödemeleri ve para transferinde çok kritik öneme sahip ödeme sisteminden Rusya’nın çıkarılması 11 binden fazla banka ile ilişki kurulmasını zorlaştırdı.

Avrupa nın Rusya Yaptırımları
Moskova’daki bir AVM’de ünlü restoran zincirlerinin kapalı olduğu görülüyor. (Getty Images, 18 Mart 2022)

İkinci Dünya Savaşı sonrası dünya, Birleşmiş Milletler (BM) çatısı altında uluslararası hukuka dayalı yeni bir düzen inşa etti. ABD ve müttefikleri Batı merkezli sistemin koruyuculuğunu üstlenirken Sovyetler Birliği eksenli sosyalist modeli benimseyen alternatifler de mevcuttu. Dünya savaşının kazanları ise BM’de veto hakkına sahip ülkeler olarak öne çıktılar. Eski sisteme kıyasla temel hedef dünya barışını sağlamaktı. BM, problemlerin diplomasiyle çözüme kavuşacağı merkez olarak tasarlandı. Birçok çatışmayı çözmesine kıyasla sürekli eleştirilere maruz kalan kurum, günümüzde işlevini yitirmekle itham ediliyor. 24 Şubat’ta başlayan Rusya’nın Ukrayna işgali sistem krizinin en güncel hale bürünmesine neden oluyor.

Rusya’nın uluslararası hukuka aykırı olarak giriştiği işgal girişimi, Avrupa kıtası olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinden tepkiler çekti. ABD, Avrupa Birliği (AB), Güney Kore, Kanada ve Japonya yaptırımlara başvurarak Rusya’nın işgalini durdurmaya çalışıyor. Hava sahaları Rusya’ya karşı kapatılırken; Rusya Merkez Bankası rezervleri donduruluyor, Rus zenginlerin varlıklarına el konuluyor, Rusya ile ticaret kısıtlanıyor, Rusya siyasi ve ekonomik olarak hedef alınıyor. Avrupa ise Rusya’nın en büyük dış ticaret ortağı olarak Moskova’ya en fazla zarar verebilecek aktör olarak öne çıkıyor.

 

Kırım İşgalinin Yansımaları

Ukrayna’da Rusya yanlısı iktidarın devrilmesiyle birlikte Rusya, 2014’te Ukrayna’nın Kırım bölgesini askeri bir operasyon gerçekleştirerek, işgal etmişti. İşgalin ardından bölgede bir referandum yapıldı ve Kırım’ın Rusya’nın bir parçası olduğu ilan edildi. AB tarafından sertçe eleştirilen işgal ve referandum, peşinden yaptırımları beraberinde getirdi. Rusya G-8’den dışlanırken, Moskova ile olan siyasi ilişkiler geri plana itildi. Rusya’nın ithal ettiği pek çok ürüne ihracat yasağı getiren AB enerji, savunma, finans, imalat sanayi ve tarım gibi sektörleri hedef aldı. Yaptırımların ilk yansıması Rusya para birimde değer kaybına neden oldu. Rublenin değer kaybı yüzde 80’e yaklaşırken, Rusya Merkez Bankası faizleri artırmak zorunda kaldı. Enflasyon para birimindeki kayıp nedeniyle artarken dış ticaret de daralmaya başladı. 2013’te 840 milyar dolara ulaşan Rusya’nın dış ticareti 2015’te 526 milyar dolara geriledi. Enflasyon da aynı yıllar arasında yüzde 3’lerden 15’lere çıkarak son yılların zirvesine ulaştı.

Rusya AB’nin yaptırımlarına kıta genelinde tarım ürünü ithalatını yasaklayarak cevap verdi. AB-Rusya arasındaki dış ticaretin hızla daralmasıyla taraflar süreçten ciddi anlamda zarar gördüler. Enerji sektöründeki iş birliği nedeniyle yaptırımlar genişletilemedi ve Rusya kıtaya enerji ihraç etmeye devam etti. Ancak Rusya’da kişi başı gelir 16 bin dolardan 8 bin 700’e kadar geriledi.

 

Ukrayna İşgali ve Yaptırımlar

Ukrayna işgalinin ilk günlerinden itibaren AB, Rusya’ya karşı ek yaptırımları devreye aldı. Bu yaptırımlar arasında silah ticaretine, bankacılık transferlerine, Rus kamu medya ağlarının AB genelinde yayın yapmasına ve farklı ürünlerin ithalatına kısıtlamalar bulunuyordu. En zarar verici yaptırımlar arasında Rusya’nın uluslararası ödeme sistemi olan Swift’ten çıkarılması yer aldı. Dış ticaret ödemeleri ve para transferinde çok kritik öneme sahip ödeme sisteminden Rusya’nın çıkarılması 11 binden fazla banka ile ilişki kurulmasını zorlaştırdı. Günlük ortalama 40 milyona yakın işlem gerçekleştirilen sistem, uluslararası finansın en kritik ögesi olarak bulunuyor. Rusya’nın ihraç ettiği ürünler için ödemeleri hangi şekilde alacağı henüz bilinmezken, Rusya Merkez Bankasının 300 milyar dolardan fazla rezervi yurtdışında dondurulmuş bulunuyor. Rus zenginlerinin yatırım ve varlıklarını da donduran AB, ABD ile hareket etmeye özen gösteriyor. Rusya’nın AB yaptırımlarına maruz kalan kurumların listesi ise hayli uzun.

Finans ve bankacılıkta Alfa Bank, Bank Otkritie, Bank Rossiya, Sovcombank, VEB ve VTB Bank. Savunma sanayinde United Aircraft Corporation, ROSNEFT, TRANSNEFT, Kamaz, ROSTEC, SOVCOMFLOT, United Shipbuilding Corporation, ALMAZ-ANTEY ve SEVMASH. Ulaştırmada Novorossiysk Commercial Sea Port, Russian Railways, Russian Maritime Register of Shipping. Medya sektöründe Russia Today English, Russia Today UK, Russia Today German, Russia Today France, Russia Today Spanish ve Sputnik. Mevcut kurumlara finansal destek, kredi ve teşvikin ise AB kaynaklarından sağlanması yasaklandı. İsviçre’nin de dahil olmaya başladığı yaptırımlar Rusya’nın ekonomik hareket alanını ve askeri kuvvetlerin finansal kaynaklarını zayıflatmayı hedefliyor.

Rus hükümeti üzerindeki baskıyı artırmak için Visa, Master Card ve diğer batı menşeili kredi kartı ödeme sistemlerinin ülke genelinde kullanıma kısıtlama getirildi. Apple da ülkede ödemelerin yapılmasına yasak getirdi. Hükümetin borç ödemelerini zorlaştırmak için kredi kullanma olanakları engellendi. AB bankalarının Rus vatandaşlarından 100 bin avro üzeri mevduat kabul etmesi ve tahvil takas imkanları yasaklandı. Ürün ve ekipman ihracatında savunma, havacılık ve uzay teknoloji transferini kapsayan sektörlere satış yasağı getirildi. Rus hava yollarının yedek parça ve ekipman temini engellenirken hava yolu şirketlerinin AB hava sahasını kullanması kısıtlandı. Rusya’dan demir ve çelik ithalatı da yasaklanan ithal ürünler arasında yer alıyor. Dünyanın en büyük beşinci demir ve çelik üreticisi olan Rusya’dan ithalatın engellenmesi fiyatlara negatif olarak yansıyabilir. Özellikle son bir ayda gıda ve enerji fiyatlarının aşırı derecede yükselmesi öncü bir gösterge olarak kabul edilebilir.

 

Ukrayna Yaptırımlarının Rusya Ekonomisine Etkisi

1998 finansal krizinden sonra en yüksek rakamlara ulaşan ülkedeki fiyat artışları, yaptırımlar nedeniyle daha da yukarıya gidebilir. Özellikle ödeme sistemleri kısıtlamalarının getirmiş olduğu dış ticareti zorlaştıran etmenler, fiyatlara negatif yansıyabilir. AB genelinden yapılacak ithalatta da kısıtlamaların olması Rus ekonomisine daha fazla zarar verebilir. 2014’teki yaptırımlara kıyasla günümüzdeki yaptırımlar daha ağır şartlar içeriyor. Devletin üst kademesindekileri içerecek şekilde genişletilen yaptırımlar, halkın alım gücünü doğrudan hedef alıyor. Temel yaşam malzemelerindeki fiyat artışları, halkın normal hayatını etkilerken ürün yoklukları ise ülke içindeki istikrarı tehdit edebilir. Enflasyonun kısa sürede yüzde 30-40 bandına yerleşmesi de hükümete karşı eleştirilerin şiddetlenmesine neden olabilir. Kişi başına gelirde yaşanabilecek düşüşün 11 bin 600 dolardan 6 bin 700’lere doğru olması bekleniyor (Tablo 1). Enflasyonun arttığı bir durumda alım gücünün ciddi derecede azalması yaptırımların halk üzerindeki negatif etkisine örnek olarak verilebilir.

 

TABLO 1. RUSYA’DA MİLLİ GELİR VE YAPTIRIMLAR (2010-2022)

 

Yapılan tahminler 2022’de Rusya ekonomisinin 990 milyar dolarlık bir seviyeye gerileceğine işaret ediyor. 2021’de 1,71 trilyon dolarlık hacme ulaşan milli gelirin bu yıl yaklaşık 720 milyar dolar daha az olması yaptırımların ülke ekonomisine verebileceği zararı gösteriyor. Kamu gelirlerinde enerji ihracatı nedeniyle çok büyük düşüş beklenmezken halkın yaptırımlardan daha fazla etkilenmesi söz konusu.

6 bin 400’den fazla yaptırımın uygulandığı Rusya’da en fazla yaptırım uygulayan ülke Kanada. Ukrayna işgalinden sonra ise en fazla yaptırım uygulayan aktör AB’dir. Fransa 572, İsviçre 568, Kanada 511 ve Avustralya 464 yaptırım uygulayarak Rusya’nın işgalini durdurmaya çalıştı. 22 Şubat’tan itibaren 3 bin 646 yaptırımın işleme alınması Rusya’yı dünyada en fazla yaptırım uygulanan ülke konumuna taşıdı. 3 bin 257 tanesi şahıslara ve 379’u kuruluşlara uygulanan yaptırımlar ticareti ve bireysel kısıtlamaları hedef aldı. İran, Suriye, Kuzey Kore ve Myanmar gibi ülkelere uygulanan toplam yaptırım sayısını son bir ayda geçen Rusya, daha çok AB ve ABD merkezli olarak yaptırımlara maruz bırakıldı. Bu noktada AB yaptırımlarının en büyük dış ticaret ortaklarından biri olan Rusya’ya daha fazla zarar verebileceği değerlendirilmektedir.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası