Kriter > Ekonomi |

Türkiye’nin Fındık Ekonomisi


Türkiye’nin fındık ihracatında yakaladığı başarı son yıllarda uygulamaya konan tarımsal politikalar ile yakından alakalıdır. Son yirmi yıllık süreçte tarımsal ekonomisini 20 milyar dolardan 60 milyar dolara çıkaran Türkiye küresel tarım piyasasında güçlü bir aktördür.

Türkiye nin Fındık Ekonomisi

Dünya Fındık Piyasası ve Türkiye

İlk olarak Anadolu’nun kadim medeniyetleri tarafından işlendiği düşünülen fındık günümüzde önemli bir ticari ürüne dönüştü. Latin Amerika’dan Doğu Asya’ya kadar birçok bölgede yetiştirilen fındığın ticari bir ürün haline gelmesi 1980’lerde çikolata tüketiminin yaygınlaşması ile gelişim gösterdi. Özellikle gelir düzeyi artan orta kesimin vazgeçilmezi haline gelen çikolata fındığın küresel bir emtia olmasına sebep oldu. Bu gelişime bağlı olarak İtalya, Gürcistan ve Azerbaycan başta olmak üzere birçok ülke tarafından üretimine hız verilen fındık oluşturduğu ekonomik aktivite ile tarımın gelişmesine ve önem kazanmasına katkı sundu. Günümüzde fındık üretiminde birinci sırada yer alan Türkiye diğer ülkelere kıyasla piyasanın yüzde 65-75’ini kontrol etmektedir. Ekili alanın yüzde 72’sini, üretimin yüzde 67’sini ve ihracatın yüzde 58’sini gerçekleştiren Türkiye küresel fındık ekonomisini elinde bulunduran küresel bir aktördür (Tablo 1 ve Grafik 1).

Ülke

2012

2014

2016

2017

2018

2018-%

Türkiye

701,4

701,1

705,6

705,5

706,7

72,39

İtalya

57,9

72,1

75,0

74,0

78,0

7,99

Gürcistan

13,8

19,1

16,8

26,0

35,0

3,58

Azerbaycan

23,7

25,2

16,8

29,0

32,0

3,27

ABD

11,7

12,1

14,9

20,0

30,0

3,07

İran

13,6

20,6

17,8

25,0

25,0

2,56

Şili

8,6

8,6

13,1

14,7

15,0

1,53

İspanya

13,9

13,5

14,1

15,0

15,0

1,53

Diğer

43,8

46,6

53,8

25,5

15,0

1,53

Çin

11,0

11,5

12,9

12,2

13,0

1,33

Toplam

880,1

910,6

930,0

946,9

976,2

100,0

Tablo 1. Dünya Fındık Dikim Alanları (Bin Hektar)

Kaynak: 2018 Yılı Fındık Raporu, (T.C. Ticaret Bakanlığı, Ankara: 2019), s. 5.

 

 

Ülkelere Göre Fındık İhracatı - Grafik 1

Grafik 1. Ülkelere Göre Fındık İhracatı (2018-%)

Kaynak: Tarım Ürünleri Piyasası Raporu, (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ankara: 2020), s. 2.

 

 

Türkiye'nin Yeşil Altını, Fındık
Türkiye'nin "yeşil altını" olarak da bilinen fındıkta 2020 rekoltesinin belirlenmesi için çalışmalar başladı. İl Tarım ve Orman Müdürü Kemal Yılmaz, 2020 yılı fındık rekoltesinin tespiti için çalışmaların Bakanlık koordinesinde yapıldığını söyledi, 30 Haziran 2020

 

Türkiye’de Fındık Ekonomisi

Karadeniz bölgesi Türkiye için önemli tarım coğrafyalarından biridir. Çay, fındık, mısır ve diğer tarımsal ürünlerin rahatlıkla yetiştirilebildiği Karadeniz meydana getirdiği ekonomik potansiyel ile ihracatın itici güçlerindendir. Örneğin fındığın 2008-2019 arasında 21 milyar dolara yakın bir düzeyde ülkeye döviz kazandırdığı düşünüldüğünde bölgenin Türkiye ekonomisindeki kritik önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Türkiye’nin dünyanın en büyük onuncu tarımsal ülkesi olması ise fındık gibi ürünleri daha değerli hale getirmektedir. 2019 rakamlarına göre 21 milyar dolarlık tarımsal ihracat gerçekleştiren Türkiye, 1,7 milyar dolar da fındık ihracatı yapmıştır. Üretim, tüketim ve verim göz önüne alındığında ise fındık ekonomisinin iyi bir seviyede olduğunu söylemek mümkündür. Küresel fındık üretimini kurduğu tarımsal altyapı ile domino eden Türkiye’nin ilerleyen yıllarda yaratacağı yerli markalar ile daha fazla ön plana çıkması şaşırtıcı olmayacaktır (Tablo 2 ve Tablo 3).

 

2013/2014

2014/2015

2015/2016

2016/2017

2017/2018

Üretim (Bin Ton)

549,0

450,0

646,0

420,0

675,0

Tüketim (Bin Ton)

90,0

83,0

106,0

98,0

129,0

Verim (Kg / Hektar)

90

83

106

98

129

Tablo 2. Türkiye’de Fındık Ekonomisi (2013-2018)

Kaynak: Tarım Ürünleri Piyasası Raporu, (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ankara: 2020), s. 2.

 

1930’larda kamu tarafından desteklenmeye başlayan fındık üretimi, 1980’lerin başlarına kadar iç piyasaya hitap etmiştir. Dış ülkelerden gelen talep üzerine dış ticaretine başlanan fındığın piyasada tutulması beraberinde Türkiye’nin üretime daha fazla destek vermesine neden olmuştur. Yarım milyona yakın çiftçinin geçimini sağlayan fındığın ihracat üzerinden kazandığı önem iç piyasada Ordu, Samsun, Giresun, Sakarya ve Düzce gibi illeri ön plana çıkarmıştır. Fiskobirlik’in devlet tarafından daha faal hale getirilmesi ise Karadeniz’i fındık üretiminin, tüketiminin ve ticaretinin üssü haline getirmiştir. Yıllara göre iç fındık ihracatını artıran Türkiye Avrupa Birliği, ABD ve Çin gibi ülkelere karşı rekabet gücünü geliştirmiş ve dünya fındık ihracatının yüzde 60’a yakınını yapar konuma ulaşmıştır (Tablo 3).

Yıllar*

Miktar (Ton / İç Fındık)

Miktar (Milyar Dolar)

2000

199,42

0,692

2004

223,36

0,915

2008

207,28

1,589

2012

229,62

1,819

2016

249,68

2,280

2017

235,76

1,882

2018

279,25

1,635

2019

286,77

1,782

Tablo 3. Türkiye’nin Fındık İhracatı (2009-2019)

Kaynak: Karadeniz İhracatçılar Birliği *(İki yıl arasındaki Ağustos-Eylül ayları dikkate alınmıştır)

 

Türkiye’nin fındık ihracatında yakaladığı başarı son yıllarda uygulamaya konan tarımsal politikalar ile yakından alakalıdır. Son yirmi yıllık süreçte tarımsal ekonomisini 20 milyar dolardan 60 milyar dolara çıkaran Türkiye küresel tarım piyasasında güçlü bir aktördür. Yerli tohum bankaları ile desteklenen tarımsal üretimin eski yıllara göre ivme kazanması gelecek yıllarda ortaya çıkabilecek önemli sonuçlar arasındadır. Fındıkta elde edilen üretim ve ihracat üzerindeki başarının daha ileri bir seviyeye taşınmasında ise pazar çeşitlendirmesi önemlidir. Almanya, Fransa, Hollanda ve İtalya gibi ülkelere yapılan yüksek orandaki ihracat Türkiye’nin farklı ülkelerde ihracat pazarını genişletmesi gerektiğine işarettir (Grafik 2). Almanya’nın fındık borsasını elinde bulundurması ve İtalya’nın Ferrero şirketi ile Türkiye’de fındık fiyatlarını etkileyebilecek konumda olması yerli bir ürünün markalaşma sürecine zarar vermektedir. Bu minvalde Almanya ve İtalya gibi aktörlerin Türkiye’den ithal edilen fındığı işleyip yeniden ihraç etmesi iki ülkeye de döviz kazandırmaktadır. Türkiye ise ham olarak ihracını yaptığı fındıkta üretimi domino etmekte ve yeterli düzeyde gelir elde edememektedir. Mevcut durum için farklı bir politikanın izlenmesi durumunda ortalama 2 milyar dolarlık ihracat gelirinin 10 milyar dolara ulaşması uzak olmayan bir gelecekte gerçekleşebilir.

 

Türkiye’nin Ülkelere Göre Fındık İhracatı  - Grafik 2

Grafik 2. Türkiye’nin Ülkelere Göre Fındık İhracatı (2018-Milyon Dolar)

Kaynak: Karadeniz İhracatçılar Birliği (KİB)

 

Küresel Rekabet ve Fındıkta Markalaşmanın Önemi

Küresel fındık ekonomisinin başat aktörü olan Türkiye’nin piyasada rekabet halinde olduğu kurum ve ülkeler vardır. Rekabet halinde olunan ülkeler arasındaki Almanya, Gürcistan ve Azerbaycan gibi ülkelerde üreticileri finanse ederek Türkiye’nin fındık üretimindeki başat konumunu sarsmak istemektedir. Avrupa Birliği ise İtalya ve Arjantin gibi ülkelere üretim desteği sunarak üretimini artırmak niyetindedir. ABD bademinin ucuz konumu da Türk fındığına karşı rekabet edebilecek konumdadır. Türkiye’nin mevcut konumunun zayıflatılması için maliyet ve fiyat gibi etmenleri de kullanmak isteyen rakiplerin ilerleyen dönemlerde daha fazla görünür olması kaçınılmazdır. Buradan hareketle son 20 yılda yakalanan üretim kapasitesinin ihracat potansiyeli ile birleştirilmesi ve yerli markaların küresel çikolata şirketleri ile boy ölçüşebilecek seviyeye getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca fındık üreticisinin kilogram başına kazandığı miktarın artırılması ve iç piyasada daha dengeli bir fiyat düzeyinin tesis edilmesi Türkiye’nin fındık üretiminde küresel konumunun sürdürülmesi için elzemdir (Grafik 3).

 

Türkiye'de Fındık Fiyatı - Grafik 3

Grafik 3. Türkiye’de Fındık Fiyatı (Türk Lirası)

Kaynak: Tarım Ürünleri Piyasası Raporu, (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ankara: 2020), s. 2.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası