Kriter > Dış Politika |

Libya Krizi ve Küresel Aktörler


BM Libya misyonunun sessizliği, BMGK’nin tepkisizliği ve BAE’nin sınırsız lojistik desteği ile küresel kamuoyu adeta darbeci Haftar’ın Trablus’a girişini beklediğini göstermektedir.

Libya Krizi ve Küresel Aktörler
Libya’da darbeci general Halife Haftar aleyhinde düzenlenen ve binlerce kişinin katıldığı gösterilerde halk içişlerine müdahale eden küresel aktörlere karşı tepki gösterdi, 19 Nisan 2019

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres’in darbeci General Halife Haftar’ı Bingazi’de “siyasi çözüm” çerçevesinde ziyaret ettiği sırada Haftar’a bağlı birlikler Trablus’a saldırmaya başladı. Bu trajik durum Libya’ya ilişkin BM’nin çözüm girişimlerini ve uluslararası aktörlerin diplomatik açıklamalarının tamamını tartışmaya açtı.

Trablus saldırısının faili olan Haftar Mayıs 2014’te dönemin tek seçilmiş parlamentosu olan Milli Genel Kongre ve ona bağlı hükümete karşı darbe girişiminde bulunarak Libya’yı bir askeri meclisin yönetmesi gerektiğini savunmuştu. Haftar’a bağlı birlik ve müttefikler Libya’daki meşru siyasi kurumları hedef aldığında ülkedeki meşru güçler harekete geçerek Haftar’ın müttefiklerini Trablus’tan çıkarıp doğu bölgesindeki ana karargaha doğru harekete geçti. Trablus’ta meşru güçlere yönelik saldırılar karşısında tepkisiz kalan BM, Haftar tehlikeye girdiğinde “Libya’da siyasi çözüm için” harekete geçip Fas’ın Suheyrat kentinde devam edecek müzakereleri başlattı.

Ancak Haftar Fas’ta 2015’te devam eden müzakereler sonunda ortaya çıkan Libya Siyasi Anlaşması’nın (LSA) hayata geçirilmesini Tobruk’taki Temsilciler Meclisi (TM) üzerinde baskı kurup anlaşmayı onaylatmayarak ve bu anlaşmadan doğan Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni (UMH) işlevsizleştirerek engelledi. BM Libya Misyonu ve uluslararası aktörler ise Haftar’ın oyun bozucu rolü karşısında sessiz kaldı.

 

BM Yapıcı Değil

Haftar 2016-2017 döneminde Bingazi’de kendisine muhalif olanlarla “terörle mücadele” adı altında çatıştı ve Derne’yi kuşatarak insani krize neden oldu. 2018’de Bingazi ve Fizan arasında olan Cufra bölgesine saldırarak kontrolü ele aldı. Petrolü ele geçirdi. Fizan’ın kuzey uç bölgesinde bulunan Yemen-Hint Askeri Üssü’ne saldırarak kontrolü altına aldı. 2019 başında Fizan’a askeri operasyonlar gerçekleştirerek kentte askeri üsler kurdu.

2016, 2017, 2018 ve 2019 süresince gerçekleştirdiği bütün hukuk dışı yıkıcı hamleleri nedeniyle Libya kanunları, LSA ve uluslararası hukuka göre muhatap alınması mümkün olmayan Haftar, BM ve uluslararası aktörler tarafından siyasi muhatap kabul edilerek dünya başkentlerinde ağırlandı. En trajik olanı ise BM genel sekreteri BM’nin geliştirdiği bütün çözümleri boşa çıkaran ve kendisinin yetkilendirdiği hükümeti silah zoruyla işlevsizleştiren hukuk dışı bir darbeciyi “siyasi çözüm” amacıyla ziyaret ettiğinde darbeci generale bağlı güçlerin BM’nin yetkilendirdiği hükümete saldırmaya başlamasıydı. BM’nin içine düştüğü bu durum Libya’da yaşanan gelişmeleri takip edememesiyle açıklanamayacağına göre BM üzerindeki Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) lobisi ve Fransa’nın Haftar lehine telkinleriyle izah edilebilir. Bu durum BM’nin Libya krizinin çözümünde yapıcı rol oynayamayacağını açıkça ortaya koydu.

Haftar’ın Trablus’a yürümeye hazırlandığı aşikar olmasına rağmen BM ve ABD’nin Trablus’taki karar alıcılara “Haftar’ın Trablus’a yürümesine müsaade etmeyiz” garantisi vermesi Trablus hükümetinin gerekli tedbirleri almasını geciktirdi. Haftar, Trablus’a yürüdüğünde ise BM sessizliğe gömülerek aldığı kararlar ve verdiği garantilerin anlamsız olduğunu gösterdi.

 

Haftar Kurtulacak

“Tarafları çatışmayı bırakarak müzakere masasına davet eden” ABD ise Haftar’ın Trablus saldırısının hukuki bir yaptırımı olmayacağını, kaybetse dahi masadaki yerinin hazır olduğunu söylemiş oldu. Fransa ise “Serrac ve Haftar’ı çatışmaları durdurmaya davet ediyoruz” diyerek ikisi arasında herhangi bir ayrım yapmadığını gösterdi. Böylece Haftar’ın saldırgan tavrını meşrulaştırarak yaptırıma maruz kalmayacağının garantisini vermiş oldu.

Libya’daki çatışmayı engellemek için İngiltere’nin hazırladığı ve Almanya’nın desteklediği kararın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinden (BMGK) geçmemesi noktasında ABD ve Rusya ortak tavır takınarak BMGK’nin Libya konusunda rol oynamasını engelledi.

Bir diğer ifadeyle Haftar, BAE ve Mısır’ın lojistik desteği, Fransa’nın diplomatik himayesi, BM Libya Misyonunun sessizliği ve BMGK’nin tepkisizliğiyle dünyanın tanıdığı meşru hükümete karşı (bu yazının kaleme alındığı tarihte) on altı gündür saldırıyor.

Yetmiş iki saatte Trablus’a girmeyi planlayan Haftar, UMH’nin güçlü direnişiyle geri püskürtüldü. Şimdiye kadar Haftar’a karşı açıktan cephe alamayan UMH Başbakanı Serrac, Haftar’a karşı net ve güçlü bir pozisyon aldı. UMH İçişleri Bakanı Fethi Başağa’nın girişimleriyle ortak operasyon odası kuruldu. İçişleri Bakanı Başağa, Haftar’ın yanında pozisyon aldığını düşündüğü Fransa ile güvenlik iş birliğini durdurdu.

Trablus’taki meşru aktörler siyasi, diplomatik ve askeri olarak harekete geçerek Haftar’ın bütün iddialarını boşa çıkarttı. Zira Haftar Libya’nın en güçlü askeri aktörü olduğunu, Trablus halkının kendisinin yanında bulunduğunu ve terörle mücadelede vazgeçilmez ortak olduğunu iddia ediyordu. Ancak tüm gücü ve arkasındaki bütün destekle Trablus’a yürümesine rağmen on altı gündür bir ilerleme sağlayamadı. Trablus’ta Haftar karşıtı geniş katılımlı gösteriler düzenlendi. Sivilleri ve meşru hükümeti “terörle mücadele” görüntüsü altında hedef alarak güvenilir bir partner olmadığını gösterdi.

Fakat on altı gündür BM Libya Misyonunun sessizliği, BMGK’nin tepkisizliği, BAE’nin sınırsız lojistik desteği dünyanın Haftar’ın Trablus’a girişini beklediğini göstermektedir. Eğer Haftar Trablus’a girerse de facto durum olarak onun askeri yönetimini kabullenecekler. Ancak giremezse Haftar’ın müzakere masasındaki yerini “katılmazsa çözüm sağlanamayacak de facto aktör” olarak koruyacaklar.

UMH’ye bağlı güçler Haftar’ı püskürtüp onun ana karargahına ilerlerse BM “Libya’da istikrar ve barış” için –Trablus saldırıları sırasında üç haftadır yapmadığını yaparak– sürece müdahil olup Haftar’ı kurtaracaktır.

Libya krizi yerel aktörlerin oynadığı rolün üzerinde bölgesel ve küresel birçok aktörün müdahil olduğu, bölgenin tamamını içine alan bir dizayn projesinin parçasıdır. Bölgenin tamamına ilişkin bölgesel ve küresel aktörlerin kendi arasındaki paylaşımı netleşmeden ise çözülmesi mümkün olmayacaktır.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası