Hem AK Parti hem de muhalefet seçmeni Ä°stanbul seçimlerinden böyle bir sonuç çıkacağını beklemiyordu. AK Parti’liler Ankara ve Antalya gibi bazı illerin kaybedilebileceÄŸini düÅŸünse de Ä°stanbul’da seçimi Binali Yıldırım’ın kazanacağına kesin gözüyle bakıyorlardı. Muhalefet ise tam tersi oyunu artırmak için çabalasa da Ä°stanbul seçimi için ümitli deÄŸildi. Ancak son haftalarda kendi cephelerinin konsolide olduÄŸunu görüyorlardı. Konsolidasyonla birlikte ve ittifak etkisinden dolayı Binalı Yıldırım’a yaklaÅŸtıklarını öngörüyorlardı. Bundan dolayı tüm enerjilerini sarf ettiler. Sandık baÅŸlarında yapılan usulsüzlük ve oy kaydırmaları da bu motivasyona dahildi.
31 Mart seçimlerinin sonuçlarına bakarak partilerin yenilenen seçimler için dersler çıkarması gerekiyor. CHP 31 Mart’ta elde ettiÄŸi sonuç üzerinden bir öz güven kazandı. Muhalefette kazanabiliriz düÅŸüncesi oluÅŸtu. Ancak muhalefet 31 Mart’ta bütün hikayesini tüketti. KullanabileceÄŸi bütün araçlarını sahaya sürdü. Ä°stanbul adayını cilalayarak seçimlere kadar büyük bir hata yapmadan götürdü. Kampanya makinasını iyi çalıştırdı. AK Parti’nin eksikliklerini –sandık baÅŸlarındaki müÅŸahit görevlendirmelerinin sorunlarına varıncaya kadar– görerek ona göre konumlandı.
31 Mart seçimlerinin sonuçlarına bakarak partilerin yenilenen seçimler için dersler çıkarması gerekiyor. CHP 31 Mart’ta elde ettiÄŸi sonuç üzerinden bir öz güven kazandı. Muhalefette kazanabiliriz düÅŸüncesi oluÅŸtu. Ancak muhalefet 31 Mart’ta bütün hikayesini tüketti. KullanabileceÄŸi bütün araçlarını sahaya sürdü. Ä°stanbul adayını cilalayarak seçimlere kadar büyük bir hata yapmadan götürdü. Kampanya makinasını iyi çalıştırdı. AK Parti’nin eksikliklerini –sandık baÅŸlarındaki müÅŸahit görevlendirmelerinin sorunlarına varıncaya kadar– görerek ona göre konumlandı.
CHP taktiksel oyların tabanda ÅŸekillenmesi için HDP, Ä°YÄ° Parti ve Saadet Partisi (SP) ile tavanda bir iÅŸ bölümü yaptı. Tabanı Ä°stanbul’da CHP’ye sınırlı oy vereceÄŸi için SP aday çıkardı. Kürt seçmenin AK Parti’ye yöneleceÄŸi ilçelerde HDP aday gösterdi. Ä°YÄ° Parti yönetimi ise HDP ile aynı aday etrafında buluÅŸmayı sorun etmedi. Dolayısıyla muhalefet 31 Mart’ta elde edebileceÄŸi en yüksek oy oranlarına ulaÅŸtı.
AK Parti Ä°stanbul için çıkarabileceÄŸi en yüksek profilli siyasetçiyi aday gösterdi. Belediyecilik açısından Ä°stanbul’a yirmi beÅŸ yıldır yapılan yatırım ve hizmetler seçmen tarafından yüksek düzeyde beÄŸeniliyordu. Ulaşım ve kentsel dönüÅŸüm gibi bazı konularda sorunlar görülse de özellikle ulaşım alanında yapılan yatırımlar bilindiÄŸi için bu eksiklikler oy verme davranışını deÄŸiÅŸtirecek bir unsur olarak görülmemekteydi. Ancak doÄŸal olarak ekonomide yaÅŸanan sıkıntılar, 2013’ten itibaren içeriden ve dışarıdan senkronize bir ÅŸekilde yürütülen kesintisiz saldırılara karşı sürdürülmek zorunda kalınan mücadelenin sonucunda oluÅŸan yorgunluklar ve on yedi yıldır iktidar olmanın bir sonucu olarak farklı alanlarda yaÅŸanan sorunların tümünün AK Parti’yle iliÅŸkilendirilmesi gibi genel sorunlar yerel seçimleri de etkiledi.
Küskünler Önemli
AK Parti tüm bu genel sorunlara raÄŸmen Ä°stanbul’da oylarını büyük oranda korudu. Ancak AK Parti seçmeninin bir kısmı mesaj verme kaygısıyla sandıklara gitmedi. Bu seçmen kitlesi “küskünler”, “öfkeliler”, “cezalandırıcılar” ve “uyarıcılar” gibi farklı kavram setleriyle tasnif edilebilir. Dolayısıyla da Ä°stanbul seçimlerinin sonucuna bu gruptaki seçmen kitleleri etki etti.
23 Haziran’da her iki adayın da öncelikle 31 Mart’ta kendilerine oy veren seçmenleri sandığa götürmesi gerekiyor. 31 Mart seçimlerinde Binali Yıldırım 4 milyon 156 bin, Ekrem Ä°mamoÄŸlu da 4 milyon 169 bin oy aldı. Aradaki fark 13 bin 729’a kadar indi. 23 Haziran’da Ä°stanbul’da sandığa gidebilecek seçmen sayısı 10 milyon 570 bin 939 kiÅŸi. Bu sayı 31 Mart seçimlerinde de aynıydı. Seçmen listeleri deÄŸiÅŸmedi.
31 Mart’ta Ä°stanbul’da 8 milyon 865 bin kiÅŸi sandığa gitti. Sandığa gitmeyen seçmen sayısı 1 milyon 705 bin. 24 Haziran’da sandığa gidip de 31 Mart seçimlerinde gitmeyenlerin sayısı 439 bindir. Bu rakam 4,13 puanlık oldukça yüksek bir farka tekabül ediyor. Dolayısıyla partilerin odaklandığı ilk seçmen kümesini bu grup oluÅŸturuyor. Yine bu grubun içinde deÄŸerlendirilebilecek baÅŸka bir seçmen kitlesi sandığa kadar gidip ancak geçersiz oy verenlerdir. Ä°tirazlarla düzeltmelerin ardından Ä°stanbul’da sandığa kadar gidip oyu geçersiz sayılan seçmen sayısı 314 bin civarındadır. Bu rakam 24 Haziran’da 149 bindi. Bu iki seçim arasındaki geçersiz oy farkı karşılaÅŸtırıldığında 31 Mart seçimlerinde yanlışlıkla geçersiz oy verenlerin ötesinde oldukça yüksek sayıda tepki amacıyla geçersiz oy verildiÄŸi anlaşılmaktadır. GeçmiÅŸ seçimlerde çıkan sonuçlar sandık bazlı analiz edildiÄŸinde sandığa gitmeyen ya da geçersiz oy veren seçmenlerin önemli bir kısmının önceki seçimlerde AK Parti’ye oy verdiÄŸi anlaşılmaktadır. 23 Haziran seçimleri için AK Parti küskünlere ulaÅŸtığında ve ince bir çalışmayla bu seçmenleri ikna ettiÄŸinde seçimlerin sonucu deÄŸiÅŸecektir.
Somut Vaatler
23 Haziran seçimlerini 31 Mart seçimlerinin ikinci turu olarak deÄŸerlendirmek gerekir. BilindiÄŸi gibi iki turlu seçimlerde seçmenin önemli bir kısmı ikinci turda oy verme davranışını birinci turda çıkan sonuca bakarak günceller. Ä°kinci tur seçimlerde seçmen kararını rasyonel gerekçelerle verme eÄŸilimindedir. Ä°kinci tur olarak deÄŸerlendirilecek bu seçimlerde seçimin sonucuna sandığa gitmeyen ya da giderek geçersiz oy kullanan seçmenlerin dışında etki edecek diÄŸer önemli kümeler ise ittifak dışı partiler ve ilaveten Kürt seçmenlerin oylarıdır. SP’nin büyükÅŸehir belediye baÅŸkanlığında toplam oyu 103 bin civarındadır. Dolayısıyla AK Parti açısından ulaşılması gereken seçmen kümelerinden biri de SP tabanıdır. Bu 103 bin oyun ikinci turda en az yarısının tercihlerini farklılaÅŸtırmaları kaçınılmazdır.
SP’nin dışında ittifak dışı partilerin ve bağımsız adayların toplamda 100 binin biraz üzerinde oyu bulunmaktadır. Ä°ttifak dışı partilerden bazıları yenilenecek seçimlerde adaylarını geri çektiler. Dolayısıyla söz konusu seçmen kitlelerinin oyu seçim sonuçlarına etki edecektir.
Yenilenen seçimlerde Kürt seçmenlerin oyları da belirleyici olacaktır. Kürt seçmenleri iki ana grupta deÄŸerlendirmek gerekmektedir: Birinci grubu 31 Mart’ta CHP adayına oy veren katı HDP seçmeni oluÅŸturmaktadır. Bu grup içinde 23 Haziran’da sandığa gidip gitmemeyi tartışan önemli oranda seçmen kitlesi bulunmaktadır. HDP çevrelerinde 31 Mart desteÄŸinin karşılığının CHP’den alınamadığı ve Mecliste CHP’nin kendilerine yeterince destek vermediÄŸi tartışmaları yapılmaktadır. Bu açıdan bakıldığında 23 Haziran’a kadar geçen sürede HDP kendi seçmenini CHP’ye yönlendirmede yeterince istekli olmayabilir.
Ä°kinci grubu da geçmiÅŸte en az birkaç kez AK Parti’ye oy vermiÅŸ muhafazakar Kürt seçmenler oluÅŸturmaktadır. Bu kümeyi oluÅŸturan seçmenlerin önemli bir kısmı 31 Mart’ta AK Parti’ye oy verirken bir kısmının ise sandığa gitmediÄŸi bilinmektedir. Dolayısıyla AK Parti muhafazakar Kürt seçmeni ikna etmesi durumunda geçmiÅŸte aldığı oyları tekrar hanesine yazabilecektir. AK Parti döneminde temel hak ve özgürlükler konusunda atılan adımlar dikkate alındığında muhafazakar Kürt seçmenlerin AK Parti’ye diÄŸer partilerden çok daha yakın olduÄŸu bilinmektedir.
Tüm açılardan bakıldığında aslında kendi seçmenini ikna ederek sandığa götüren parti seçimleri kazanır. Ä°kna edilmeye açık seçmen kitlelerine birebir ulaÅŸmak bu seçimler için önemlidir. Seçmen artık vereceÄŸi bir oyun öneminin ve sonuca etkisinin farkındadır. Dolayısıyla bu kampanya sürecinde partileri ve adayları bir kez daha süzgeçten geçirecektir. 31 Mart’ta verdiÄŸi mesajın alındığını gören seçmenler sandığa gitmek için yeni bir motivasyona sahip olacaktır. Ayrıca sadece söylem, imaj ve algı çalışması üzerinden kendilerine ulaÅŸmanın yeterli olmadığını da göz önünde bulunduracaktır. Partilerin Ä°stanbul için yatırım ve hizmet baÄŸlamında yapabileceklerini karşılaÅŸtıracaktır. Ve en nihayetinde bir önceki seçime göre kararını çok daha rasyonel bir çerçeveden bakarak verecektir.
