Kriter > Dosya > Dosya / Enerjide Dönüşüm |

Çin’in Sıfır Vaka Politikası ile Yepyeni Bir Küresel Darboğaz mı Geliyor?


Dünyanın en büyük limanına ev sahipliği yapan Şanghay’daki yeni Covid-19 vakaları, bu şehrin tam kapanmaya gitmesine yol açtı. Bu durum, pandemi sonrası tekrar toparlanma sürecine giren dünya ticaretini ve konteyner kriziyle baş gösteren lojistik sıkıntıları yine gündeme getirecek. Bu bölgede büyük firmalar üretim yapıyor ve nihai ürünler dünyaya buradan dağıtılıyor

Çin in Sıfır Vaka Politikası ile Yepyeni Bir Küresel Darboğaz
Pekin’de yaşayan yaklaşık 21 milyon insanın tamamı için toplu koronavirüs testlerine başlandı. (Jade Gao/AFP-Getty Images, 26 Nisan 2022)

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından Covid-19 virüsünün Mart 2020’de küresel boyutta pandemi olarak ilan edilmesi sonrasında bu tehdidin yayılmasını engellemek için karantina tedbirleri kapsamında sokağa çıkma yasaklarının başlaması, tedarik zincirinde büyük aksamalara yol açtı. Günümüzde dünya ticaretinin kabaca yüzde 80’i deniz yoluyla konteynerler vasıtası ile yapılıyor. Bu ticaretin büyük bir kısmında bazı Asya ülkeleri, onlar içerisinde de dünyanın en büyük ihracatçısı konumundaki Çin başı çekiyor. Salgının ilk olarak Çin’de başlamasıyla birlikte ülkede üretimin durma noktasına gelmesi, limanların kapanması başta dünyanın üretim üssü denilen Çin’in ticaretini azaltsa da, kısa sürede dünya ticaretinin de olumsuz etkilenmesine sebep oldu.

Aşırı yavaşlayan küresel ticaret, Çin’den çıkabilen az sayıda konteynerin ulaştıkları limanlarda boşaltılmalarının, pandemi koşulları sebebiyle haftalar sürmesine yol açtı. Özellikle ABD ve Avrupa ülkelerinin Çin’den gelen konteynerlere uyguladıkları karantina tedbirleri ile artan bekleme süreleri, dünya çapında bir tedarik zinciri krizine sebep oldu. Çin’den çıkan binlerce konteynerin gittikleri ülkelerin limanlarında haftalarca tahliye beklemesi, hem sirkülasyondaki konteyner sayısının azalmasına hem de dünya ticaretinin yavaşlamasına yol açtı. Covid-19 sürecinde Çin, dünyanın diğer ülkelerine nazaran pandemi kısıtlamalarını daha hızlı bitirip normale döndü. Fakat boş konteynerler kısıtlamaların kısmen devam ettiği Avrupa ve ABD’de mahsur kaldı. Dolu giden ve tekrar Çin’e dönemeyen bu boş konteynerler, dünya çapında krize yol açarak lojistik maliyetlerini arttırdı. Pandemiden hemen önce Çin’den Türkiye’ye bir konteyner ortalama 4 bin dolara geliyordu. Pandemiyle birlikte aynı ülkeden aynı konteynerin ortalama maliyeti 16 bin dolar oldu. Tedarik zincirindeki bu olağanüstü durum, kaçınılmaz olarak üretim maliyetlerine ve fiyatlara da yansıyarak dünya ticaretini derinden etkiledi.

 

Şanghay’da Neler Oluyor?

Pandemi tedbirlerinin azalması ve ticaretin tekrar hızlanmaya başlamasıyla, dünya 2022’ye büyük umutlarla girdi. Yılın ilk çeyreği, lojistik anlamında bir önceki yıla göre küresel boyutta hızlı bir artış gösterdi. Fakat sürpriz bir şekilde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından petrol fiyatlarındaki aşırı artış, sirkülasyonu yavaşlattı. Nihayetinde Çin’in en büyük ticaret bölgesi olan ve dünyanın en büyük limanına ev sahipliği yapan Şanghay şehrinde görülen Covid-19 vakaları, bu şehrin sürpriz bir şekilde tam kapanmaya gitmesiyle sonuçlandı. Bu durum pandeminin etkisinden kurtularak tekrar toparlanma sürecine giren dünya ticaretini ve konteyner kriziyle baş gösteren lojistik sıkıntıları şüphesiz ki tekrar gündeme getirecek. Söz konusu bölgede büyük firmalar üretim yapıyor ve nihai ürünler buradan dünyaya dağıtılıyor.

Şanghay’daki tam kapanma kararının ardından Amerikan otomobil üreticisi Tesla, Asya’nın en büyük çip üreticisi SMIC ve Apple firmasının Iphone olarak bilinen telefonlarını üreten imalatçısı Pegatron firması üretimlerini geçici olarak durdurduklarını duyurdu. Peşi sıra önde gelen Apple MacBook üreticisi Quanta ile iPad üreticisi Compal Electronics de Çin'deki faaliyetlerine ara verdi. Bu durum dünyada yaşanmakta olan ve nispeten toparlanma sürecine giren tedarik zinciri yangınına adeta benzin dökme etkisi doğurdu ve sorunların tekrar alevlenmesine yol açtı. Ekonomistler, Şanghay'da 1 Nisan'dan beri devam eden karantina sürecinin bir ayı aşması halinde, bunun şehir için yüzde 6 oranında GSYİH (gayri safi yurt içi hasıla) kaybına mal olacağını ifade ediyor. Bu tüm ülke için yüzde 2 GSYİH kaybı anlamına gelirken, aynı zamanda Çin ekonomisinin büyüme hedefinin yüzde 1 aşağı çekilmesi demek.

Şanghay’da tam kapanma politikası sebebiyle üretime ara vermek zorunda kalan sektörlerden en dikkat çekenleri otomotiv, elektronik ve yarı iletken malzeme üreticileri. Asya bölgesinin en önemli ticaret, imalat, finans ve lojistik merkezlerinden olan Şanghay’ın günlerce dış dünya ile ilişiğini kesmesi, hem Şanghay için hem de yurt dışındaki birçok sektör için büyük bir tedarik zinciri sancısı doğuruyor. Amerikan otomobil üreticisi Tesla ve Çin'in en büyük çip üreticisi Uluslararası Yarı İletken İmalat Şirketi SMIC’in covid önlemleri sebebiyle üretimlerini durdurma kararı sonrasında, Şanghay yönetimi, kapanma tedbirleri sebebiyle imalat sektöründe üretimin aksamaması için içinde Tesla ve SMIC’nin de yer aldığı 666 şirketi “beyaz listeye” ekledi. Böylelikle beyaz listedeki fabrikalar yeniden işbaşı yapabildi. Fakat üreticiler, tedbirler yüzünden nasıl hammadde ve parça temin edeceklerini, üretebildiklerini de nasıl piyasaya sürebilecekleri sorularının cevaplarını veremiyor.

Şanghay Luchao Liman Merkezi
Şanghay'daki deniz-demiryolu kombine taşımacılığının yaklaşık yüzde 90'ını yöneten Luchao Liman Merkezi, tedarik zincirlerinin istikrarını garanti altına almak için 24 saat çalışıyor. (Yin Liqin/China News Service-Getty Images, 24 Nisan 2022)

 

Bekleyen Gemiler ve Tedarik Zinciri Darboğazı: Öğrenilmiş Çaresizlik mi?

Şanghay limanında açıkta demirleyen ve bekleyen gemiler; pandemi sonrasında ikinci tedarik zinciri kırılma şoku meydana getirmeye aday durumda. Özellikle Çin’de vatandaşların öfkelerine rağmen Başkan Xi Jinping; Çin'in “sıfır covid politikası”nın gevşetilmeyeceğine dikkat çekti. Tabii bu durum Şanghay karantinasının stresini şimdiden hisseden tedarik zincirleri için ciddi kötü haber. Yetkililer, şehirdeki bazı fabrikaların üretimlerine devam etmesine izin vermek için çabalarken, bölgedeki tedarik zincirleri çok kritik bir açmazın içinde.

 

Yabancı Sermayeye Direnen Çin Komünist Partisi

Çin Komünist Partisi, yabancı sermayenin ve burjuvazi kesiminin baskılarına direniyor ve işçi sınıfını arkasına alarak “Sıfır Vaka” politikası uygulamaya gayret gösteriyor. Ekim’de yapılacak Çin Komünist Partisi başkanlık seçimini düşündüğümüzde, bu durum dünya ticaretini olumsuz etkileyen Şanghay’daki tam kapanma kararı alma sürecini ve bu kararın siyasi nedenlerini bize açıkça göstermektedir.

Global anlamda en önemli ulaştırma merkezlerinden biri olan Şanghay’ın dünyaya kapalı kalması diğer ülkelerin tedarik zincirini de olumsuz etkiliyor. Dolayısıyla bu olumsuzluklar lojistik sektörüne de sirayet ediyor. Şanghay limanı, kargo transferlerini yapacak araçları olmadığı için birçok geminin yüklerini bile indiremeden limanda beklemesine yol açıyor. Aynı zamanda liman bölgesindeki vaka artışları, mal tedarikinde ve liman hizmetlerinde pek çok soruna yol açtığı için Çin’de navlun maliyetlerini de artırdı.

Diğer yandan yaşanan gemi kazaları, düşük kaliteli yakıt kullanıldığı için meydana gelen makine arızaları ve gemi çalışanlarında rastlanan Covid-19 vakaları, küresel servis ağlarını da ciddi şekilde etkiledi. İhraç edilmeyi bekleyen konteynerlerin birikmesi ve boş ithal ekipmanların olması limanda yığılmalara yol açtı ve kapasiteyi düşürdü. Arzın ciddi oranda düşmesi, talebi karşılamada sorunlar yaşatıyor ve bu durum da fiyatların artmasıyla enflasyonist baskılara sebep oluyor. Çin'deki Avrupa Birliği Ticaret Odası, Şanghay Limanı'ndaki yük trafiğinin normal şartlara göre yüzde 40 azaldığını açıkladı. Aynı kurumun yaptığı araştırmaya göre, Avrupalı şirketlerin yüzde 30'u tedarik aksaklıklarından olumsuz etkilendiğini bildirdi.

Aşağıdaki grafik ve veriler tam da bu duruma dikkat çekiyor. Tarihsel ortalamalara kıyasla Şanghay'da yük almak veya boşaltmak için pandemi sürecinden çok daha fazla sayıda geminin beklediğini net biçimde ortaya koyuyor.

GRAFİK 1. ŞANGHAY'DA YÜKLEMEYİ VEYA TAHLİYEYİ BEKLEYEN GEMİLER

 

VesselsValue kaynaklı grafiği paylaşan Şanghay NYU’dan işletme ve finans doçenti Rodrigo Zeidan, ticarete konu mallar için ciddi bir arz sıkıntısına dikkat çekiyor. Bu arz problemi bir anlamda kalıcı bir enflasyon olasılığını da tetikliyor.

Şangay limanı bilindiği üzere karantina boyunca açık kalırken, ithalat ve ihracat teslimatlarını destekleyen kamyonların çok büyük bir kısmını devre dışı bırakan katı kısıtlamalar nedeniyle gemilerin boşaltılması zor oluyor. Bu yaşananlar bize bir şeyi net biçimde hatırlatıyor. Daha geçen sene ABD'nin batı kıyılarındaki limanlarda binlerce nakliye konteyneri yığılmış ve dünya, hammadde/yarı-mamül ve lojistik maliyetleri kabusunu yaşamıştı.

 

Peki Ne Olacak?

Küresel çapta bir krizden bahsederken durumun Çin açısından da hiç iç açıcı olmadığı aşikar. Kara yollarındaki kamyon ve tır trafiği hacmini gösteren Kara Yolu Araçları Yük Taşıma Akışı Endeksi, Şanghay için Nisan’ın ilk haftasında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 22,4 düşüş kaydetti. Taşıma hacmi, karantinadaki Şanghay'da yüzde 69,7 ve Cilin eyaletinde ise yüzde 86,7 azaldı. Çin Taşımacılık ve Satın Alma Federasyonu verilerine göre, kapasite azalması ve uzun taşıma süreleri nedeniyle yük taşıma maliyetleri Nisan başında geçen yıla göre yüzde 30 arttı. Hong Kong Çin Üniversitesi’nden ekonomist Song Çıng'ın hazırladığı rapora göre, Şanghay'daki bir aylık kapanmanın meydana getirdiği lojistik engeller ve işletme maliyetlerinin artması nedeniyle, kentin gelirlerinin yüzde 61, toplam milli gelirinin ise yüzde 8,6 azalacağı tahmin ediliyor.

Çin’in içine girdiği bu yeni tehlike finans piyasalarında da karşılık bulmaya başladı. Birçok banka Çin’in ekonomik büyüme rakamlarını revize etmeye başladı bile. Dünyanın üretim üssü Çin’de tedarik zinciri ciddi bir bitkinlik durumunda. Pandemi sürecindekine benzer bir manzara oluşması, küresel ekonomi ve enflasyon üzerinde potansiyel yeni bir baskı ihtimalini tartışmaya açtı. Bu ihtimal var mı; evet. Ama ilki kadar sert olur mu, orası tartışılır. Zira öğrenilmiş ve satın alınmış risk düzeyleri ile geliştirilmiş bazı ara yöntemler de var. Yani artçı deprem, depremin kendisi kadar sert olmayacaktır, diye düşünüyorum. Ek olarak da pandemi ve Ukrayna-Rusya Savaşı’nın üzerine böylesi bir tablonun oluşması; dünyanın bir süre daha yüksek tansiyon (enflasyon) ile yaşama tutunmaya çalışacağı anlamına gelir.

 


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası