Kriter > Dosya > Dosya / FETÖ ve 15 Temmuz |

İstihbaratın Güvenliği


İstihbaratın tanım ve kapsamından başlayarak fiiliyatta görevlerine ve örgütlenmesine yönelik genel kaideler incelendiğinde Türkiye’nin 15 Temmuz sonrasında istihbarat mimarisine yönelik tedbirler almaya devam ettiği ve olumlu bir değişimi gerçekleştireceği söylenebilir.

İstihbaratın Güvenliği

İstihbarat kendine has gizliliğiyle araştırılması, anlaşılması ve anlamlandırılması gerçekten sorunlu olan bir çalışma sahasıdır. Nitekim istihbarat alanında yapılan akademik çalışmaların çoğunlukla eski istihbarat sektörü çalışanları veya “merak sahibi” olanların ürünü olduğu görülmektedir. Ayrıca merak güdüsüyle istihbarat alanında tez üretenlerin bir araştırmadan ziyade literatür taramasına yöneldikleri, bu nedenle de bir sonuç çıkarmak yerine döngü içindeki tespitleri tekrar etmenin ötesine geçemedikleri ileri sürülebilir. Nitekim ülkeler özelinde yapılan istihbarat çalışmaları gizlilik derecesine haiz istihbari faaliyetlere erişimdeki güçlükler, hukuki yaptırımlar, akademik çalışma yapmak ile komplo teorisi üretmek arasındaki ince çizgide boğulmak gibi nedenlerle maalesef yetersiz düzeydedir. Ancak istihbaratın kapsam ve yöntemini anlamak açısından söz konusu çalışmaları yapmak ve istihbaratı bir akademik alan haline getirmek de gerekmektedir.

İstihbaratın Kapsamı

İstihbaratın kapsamına yönelik çalışmalarda tanımlama girişimleri ilk sorunsal olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğer genel pratik dikkate alınırsa istihbarat veri kırıntılarının anlamlandırılması yoluyla milli güvenliğe yönelik bilgi boşluklarının giderilmesi, erken ikaz sağlanması, öngörü yoluyla tasavvur edilen “resmin” karar vericilere ve kurumlara sunulmasıdır. Bu nedenle istihbarat üretiminin barış-kriz-savaş ayrımı yoktur. Sistemik bir yöntemle, bilgi felsefesinin gerektirdiği metodolojiler yoluyla istihbarat çalışanlarından şunlar beklenmektedir:

• Önceliklendirilmiş istihbarat ihtiyaçlarını karar vericilere sunması

• İhtiyaçlara yönelik onay almayı müteakip ihtiyaç ve toplama yönetimi gibi istihbarat planlamalarını yapması

• Haber toplama faaliyetlerini icra etmesi

 Elde edilen verilerin analiz ve sentezini yapması

• Bir sonuç çıkararak harekete “bereket” getirmesi

 

İstihbarat Örgütlenmesi

İstihbarat faaliyetleri genellikle ülkelerin istihbarat servislerine atfedilmesine rağmen istihbarat tüm kurumların kendi alanlarında yürüttüğü bir uğraşı olarak ortaya çıkmaktadır. Genellikle güvenlik çalışmalarının bir aracı olan istihbaratı faaliyet alanlarına göre tasnif etmek gerekirse devlet istihbaratı, kolluk kuvveti istihbaratı, askeri istihbarat, bakanlıklar ve kurumlar düzeyinde icra edilen fonksiyonel istihbarat, iş dünyasıyla şahısların yarı profesyonel şekilde icra etmeye çalıştığı “özel” istihbarat faaliyetleri şeklinde sıralanabilir. Öte yandan istihbarat üretiminde tercih edilen yöntemler, farklı disiplinler veya istihbaratın kullanım zamanına yönelik farklı sınıflandırmalar yapılabilmektedir. Tasnif nasıl yapılırsa yapılsın şunlar dikkate alınmalıdır:

• İstihbaratın üretimine aracılık yapan kurumlar dikkate alınarak yapılabilecek bir tasnifin gerçekleştirilecek incelemeleri kolaylaştırabileceği

• Kurum bazında yapılan değerlendirmelerde istihbaratın “multi disipliner” bir alan olarak somut bulgulara dayanmasıyla bilim ve öngörü gerektirmesi nedeniyle bir sanat olduğuna yönelik akademik kanaatin her halükarda geçerli olduğu

Devlet istihbaratı kapsamında Türkiye’nin hem milli güvenliğine yönelik istihbarat faaliyetlerinden hem de tüm kurumların istihbarat faaliyetlerinin koordinesinden Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) başkanı sorumludur. Bu çerçevede 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’na göre MİT, Türkiye’nin iç veya dış güvenliğine yönelik tüm istihbarat faaliyetlerinin yürütülmesi, bu çerçevede istihbaratın tanımından anlaşılacağı üzere istihbarat boşluklarının ve ihtiyaçlarının belirlenmesi ve yönetilmesi, istihbarat toplama yönetimi, analiz ve sentez sürecinin icrası, tedbir geliştirilmesine yönelik erken ikaz sürecinin yürütülmesi, gerektiğinde operasyonel düzeyde istihbarat faaliyetleri icra edilmesi faaliyetlerini yerine getirmekle yükümlü ve yetkilidir. Diğer bir ifadeyle “Türkiye’nin güvenliğine yönelik hem başarı hem başarısızlığın birinci sorumlu aktörü Milli İstihbarat Teşkilatıdır.” 

Kolluk kuvvetleri istihbaratı suçun önlenmesine yönelik olarak Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından görevlerinin ifası ve adli sürecin başlatılmasına yönelik icra edilen faaliyetler olup esasen İçişleri Bakanlığının uhdesindedir. Dolayısıyla söz konusu kurumların faaliyetlerini düzenleyen kanun ve yönetmeliklerde ifade edilen görevlere yönelik olarak ihtiyaç duyulan istihbaratın üretilmesi söz konusudur. Dolayısıyla istihbarat faaliyetlerinin kapsamına kanun ve yönetmeliklerde altı çizilen görevlerle sınırlama getirilmiştir.

Askeri istihbarat kriz ve harp koşullarına yönelik olarak ihtiyaç duyulan askeri nitelikli bilgilerin kanunlarda belirtilen askeri görevlere yönelik olarak üretilmesidir. Askeri literatürde klişeleşmiş “tehdit, hava ve arazi ile ilintili bilgi boşluklarının” doldurulmasına yönelik olarak Milli Savunma Bakanlığı uhdesinde icra edilmektedir. Kriz ve harp döneminde başlatılacak askeri istihbarat faaliyetlerinin –zamanlama açısından geç kalınma ihtimali nedeniyle– barış döneminde icra edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede askeri istihbarat bağlamında kriz ve harp döneminde tehdit olabilecek aktörlerin, askeri nitelikte veya askeri yeteneklerine etki edecek kapasite ve kabiliyetlerinin incelenmesi ön plana çıkmaktadır.

Türkiye’de bakanlık ve kurumların istihbarat faaliyetlerinin genellikle “istihbarat” kelimesiyle nitelendirilmediği görülmektedir. Kendi görev alanlarına yönelik olarak strateji geliştirme gayesiyle Türkiye’de ve dış dünyada veri toplama, analiz ve sentezde bulunma gibi daha önce belirtilen süreçler işletilebilmektedir. Ancak söz konusu gayretlerin istihbarat çalışmaları bağlamında ne kadar sistematik ve bilinçli olduğu konusunda belirsizlik olduğunu iddia etmek abartı olmayacaktır. Kendi özel faaliyet alanına hakimiyet kadar istihbarat alanında yetişmiş insan gücünün ve analiz yazılımları gibi istihbarat araçlarının varlığının söz konusu kurumlar açısından değerlendirilmesi faydalı olabilir.

Birey ve iş dünyasının özel istihbarat faaliyetleri Türkiye’deki kanuni düzenlemeler nedeniyle sınırlıdır. Ancak iş dünyası kamu erişimine açık kaynakları kullanmak suretiyle kendi ajandaları çerçevesinde rekabet halinde oldukları diğer şirketlere yönelik verileri yasalar doğrultusunda inceleyebilir. Öte yandan bireylerin kişisel verilerin gizliliği ve özel hayatın korunmasına yönelik düzenlemeler doğrultusunda istihbarat faaliyetleri icra etmesi ise mümkün görünmemektedir. 

İstihbarat ve 15 Temmuz

Türk istihbaratının özellikle 15 Temmuz darbe girişimi öncesi ve sonrasında ne kadar etkin olduğu sorunu genellikle zihinleri işgal etmektedir. Spekülasyona açık olan etkinlik ölçülmesi hususu iki türlü yapılabilir:

• İlk olarak istihbarat teşkilatının farklı görev alanlarında ölçüm yapılması

• İkinci bir yöntem olarak görevlerin ifa edilmesinde elde edilen başarı veya başarısızlık yani elde edilen sonuçların incelenmesi

Belirtilen etkinlik değerlendirmesinin ilki olan görev alanlarının ayrı ayrı ele alınması hususu istihbarat örgütlerinin kendi ölçme ve değerlendirme organlarıyla yapılabilir. Ancak istihbarat teşkilatlarının görev etkinliğinin ölçülmesi açısından personel yönetimi, örgütsel ritim ve etkinlik, operasyonel kapasite ve kabiliyet, istihbarat teknolojilerine erişim ve kullanım, raporlama ve dönüt sistemi gibi parametreler dikkate alınmalıdır. Söz konusu örgütlerin iç işleyişi ve denetimine yönelik belirtilen alanlara ait veriler kamuoyuyla paylaşılmadığı için herhangi bir yargıda bulunmak da mümkün değildir.

Başarı veya başarısızlığın ölçülmesinde ikinci bir yöntem olarak milli ajandada istenen sonuçların elde edilmesi veya olayların milli çıkarlar doğrultusunda yönetilmesinin gözlemlenmesi marifetiyle değerlendirilebilir. Türkiye’nin güvenliğinin sağlanmasında istihbarat fonksiyonunda başat koordinatör ve sorumlu örgüt olarak MİT’in faaliyetlerinin değerlendirilmesinde 15 Temmuz’un önlenmesi, sonrasında tekrarlamasına yönelik önleyici tedbirlerin alınması, asli tehdit unsuru olan terör örgütleriyle mücadelesi başarı kriteri olarak değerlendirilebilir. 15 Temmuz’un önlenmesine yönelik erken ikaz döngüsünde geç kalınması bir gerçek olarak karşımıza çıkmıştır. Ancak sonrasında FETÖ kadrolarının tasfiyesine yönelik gayretler ile güney hudutlarımızdaki gelişmelerde proaktif istihbarat tedbirleri alınması olumlu emareler olarak karşımıza çıkmaktadır. Öte yandan kolluk kuvvetlerinin istihbarat gayretlerinin etkinlik değerlendirilmesinde 15 Temmuz öncesinde polis ve jandarmanın istihbarat yapısının FETÖ tarafından istismar edilmesi bir eksiklik olarak karşımıza çıkarken sonrasında suçla ve terörle mücadele alanındaki gayretlere yönelme, paralelinde yurt içi terörle mücadele operasyonlarında elde edilen başarı da belirgindir. Askeri istihbarat bağlamında 15 Temmuz öncesinde FETÖ üyelerinin açığa çıkartılmasında yaşanan zafiyet bir sorunsaldı ancak sonrasında terörle mücadeleye yönelik başarılı kara, hava ve özel kuvvetler harekatı icra edilirken Türkiye’nin mavi vatanında caydırıcı tedbirler alınması askeri istihbaratın etkinliğine yönelik umut vadetmektedir.

İstihbarat her devletin hem mahrem hem de tam verimlilikle icra etmesi gereken bir fonksiyonudur. İstihbaratın tanım ve kapsamından başlayarak fiiliyatta görevlerine ve örgütlenmesine yönelik genel kaideler incelendiğinde Türkiye’nin 15 Temmuz sonrasında istihbarat mimarisine yönelik tedbirler aldığı, almaya devam ettiği ve olumlu bir değişimi gerçekleştireceği söylenebilir. Bu çerçevede kanunlarla belirtilen görevler referans alınarak istihbarat mimarisinin görev odaklı faaliyetlerinin barış-kriz-savaş denmeksizin etkin yürütülmesi, başarısızlıklardan ders alınması ve istihbaratın hem bilimsel yönü hem de sanat içeren yönetim tarzıyla tekamül ettirilmesi gerekmektedir. Türkiye’nin söz konusu dönüşüm için insan gücü, organizasyonel kapasitesi, araç ve teknolojisi ile siyasi iradesi mevcuttur.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası