Kriter > Dosya > Dosya / Deprem ve Afet Yönetimi |

Dünyada ve Türkiye’de Afet Yönetimi


İstanbul’da yaşanacak ve büyük bir kısmının etkilenmesi ile kendi kendini yönetebilmesine engel olabilecek olay ya da felaketlerde, bunun üstesinden gelinebilmesi için kalifiye sağlıkçı insan gücünün ve teçhizat envanteri ile ihtiyaçların hızlı ve güvenli bir şekilde bölgeye nasıl ulaştırılacağı, İstanbul Afet Sağlık Planı ile temellendirildi.

Dünyada ve Türkiye de Afet Yönetimi

Bu yazımızda, dünyada afete hazırlık ve yönetimine, İstanbul Afet Sağlık Planı’na ve bir gönüllü ordusu olan UMKE ve faaliyetlerine göz atacağız.

 

Dünyada Afete Hazırlık ve Yönetim

Uluslararası Arama ve Kurtarma Danışma Grubu (International Search and Rescue Advisory Group INSARAG) 1991’de kuruldu. Bu kuruluş, 1985 Meksika depremi ve 1988 Ermenistan depreminde birlikte faaliyet gösteren uzmanlaşmış uluslararası Kentsel Arama ve Kurtarma (USAR) ekiplerinin girişimlerini takip etti. Grup, mevcut yapıları çoğaltmamak için Birleşmiş Milletler (BM) içindeki mevcut insani koordinasyon çerçevesinde oluşturuldu.

INSARAG’ın birincil amacı, öncelikle depremler nedeniyle yıkıcı yapısal çöküş olayları yaşayan ülkelerde görevlendirilmek üzere kendilerini hazır hale getiren çeşitli uluslararası USAR ekipleri arasındaki koordinasyonu kolaylaştırmaktır. Grup, bu tür etkinliklerden önce bu gruplar arasındaki iletişim fırsatlarını kolaylaştırarak bu koordinasyonu sağlar ve uluslararası kentsel arama ve kurtarma ekiplerinin ağıdır.

İstanbul ve Ankara AFAD/UMKE ekipleri bu komiteye gerekli şartları yerine getirerek 2012’de akredite olmuştur. INSARAG’ın güncel standartları doğrultusunda hazırlıklar tamamlanarak 2017’de akreditasyonu yenilenmiştir.

Emergency Medical Team (EMT) yerel sağlık sistemini desteklemede artış kapasitesi olarak, salgınlardan ve acil durumlardan etkilenen popülasyonlara doğrudan klinik bakım sağlayan bir grup sağlık profesyonelleridir. Dünya üzerinde birçok afet ve doğa olayına yardıma giden Medikal Kurtarma Ekipleri almış oldukları belge ile dünya üzerinde afet yardımlarına Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kapsamında da gidebileceklerdir. Bugüne kadar küresel olarak 29 Medikal Ekip verifike edildi. Avrupa’da 5 ekip Tip II verifikasyonu, toplam 11 ekip acil medikal kurtarma verifikasyonu aldı. 2016’da WHO-EMT Tip II Sahra Hastanesi ilk başvurusu yapıldı.16-20 Temmuz 2018’de EMT Akreditasyon süreci başlaması sebebiyle ön çalışma amacıyla İstanbul, İzmir, Eskişehir, Ankara, Bursa UMKE personellerinden oluşturulan çalışma grubuyla İstanbul UMKE Bakırköy Yerleşkesinde ön çalışma başlatıldı. 23-25 Eylül 2020’de WHO’dan gelen yetkililerinin değerlendirmesi sonucu Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, UMKE olarak WHO-EMT Tip II Sahra Hastanesi Kurulumuna verifike oldu. Bununla beraber ülkemiz Avrupa’da 6., dünya genelinde ise 30. verifike ülkedir. Hedefimiz; WHO-EMT Tip III sahra hastanesi verifikasyonudur.

 

İstanbul Afet Sağlık Planı

Ülkemizin deprem bölgesinde yer alması, ister istemez diğer afetlerin yanında özellikle depremlerde bizi daha bilinçli olmaya itmektedir.

İstanbul, ülkemizin herhangi bir yerindeki sel, deprem, yangın, heyelan, uçak ve tren kazası gibi olaylara müdahalede destek olma donanım ve kabiliyetine sahip iken, İstanbul’da yaşanacak ve İstanbul’un büyük bir kısmının etkilenmesi ile kendi kendini yönetebilmesine engel olabilecek olay ya da felaketlerde, bunun üstesinden gelebilmesi için hem büyük kalifiye insan gücüne ve teçhizat envanterine hem de gıda ve barınma gibi zorunluluk gerektiren ihtiyaçların hızlı ve güvenli bir şekilde ulaşmasına ihtiyaç vardır. Söz konusu deprem ile ilgili çalışmalarda depremin olduğu bölgede yaşayan herkesin depremzede olduğu ve ülkemizdeki tüm sağlık personelimizin yüzde 8’inin İstanbul’da olduğu düşünüldüğünde, burada yaşanacak büyük bir depremde sadece sağlık personeli olarak ne kadar büyük ölçekte bir iş gücüne ve koordinasyon gereken bir organizasyona ihtiyaç duyulacağı açıkça görünmektedir.

Özellikle İstanbul’da 26 Eylül 2019’da yaşanan 5,9 büyüklüğündeki deprem sonrası, altyapısını hızlandırdığımız İstanbul Afet Sağlık Planımızın temelini sağlam atma adına, yapılan araştırmalar, yayımlanan makalelerin değerlendirilmesi, ilin insan gücü ve teçhizat envanteri analizi ve doğrultusunda hareket edilebilecek kabul görmüş ulusal bir eylem planı hazırlığı yapıldı. Ülkemizdeki 12 sağlık bölgesinde 53 ilin oluşturduğu 281 kişilik dev bir ekiple ortaya koyulan ve eylem planının analizinin yapıldığı bir çalıştay ve planın en ince ayrıntılarına kadar paylaşıldığı bir sempozyumu, 17 Ağustos 1999 Marmara Depreminin yıl dönümünde gerçekleştirdik. Bu zamana dek kat edilen mesafeyi ve verilen emeği bir nebze de olsa aktarabilmek ve daha ileriye taşıyabilmek adına çalıştay ve sempozyumun çıktılarının özetini sizlerle paylaşmak istiyoruz.

Olası İstanbul Depremi için oluşturulan İstanbul Afet Sağlık Planı, 7 ana temel üzerine kurulmuştur: Barınma Sağlık Hizmeti, Hastane Öncesi Sağlık Hizmetleri, Tıbbi Tahliye, Destek, Hastaneler Arası Ulaşım, Genel Bakış, Hastane Sağlık Hizmetleri.

AFAD, İstanbul genelinde; 5 bin 599 toplanma alanı, 139 çadır kent barınma alanı, 38 büyük cami, 31 misafirhane, 10 otel ve 111 spor salonunu, insanların deprem dönemi ve sonrasında sığınacakları yerler olarak belirlemiştir. Sağlık planında, barınma alanı çerçevesinde de önlemler alınmıştır. Örneğin barınma alanları, aile sağlığı merkezleri ile aile sağlığı merkezleri de eczanelerle eşleştirilmiştir.

Çalışma kapsamında, deprem bölgesinin yapı stoku ve etkilenecek nüfus ile hastane dışı ve içi bakılacak hasta sayısı dağılımı, oluşabilecek crash sendromu ve hemodiyaliz gereksinimi, cerrahi işlem oranı ve kan transfüzyon gerekliliğine kadar hesaplanmıştır.

Sağlık tesislerimizin olası afetten en az etkilenmesi yönünde güçlendirme ve sağlık hizmet sunumu kapasitesinin artırılmasına yönelik yeni sağlık tesisi inşası gerekliliği tespit edilmiş ve bu süreçte Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi, Kartal Dr. Lütfi Kırdar Şehir Hastanesi, Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi, Prof. Dr. Süleyman Yalçın Şehir Hastanesi, Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Prof. Dr. Asaf Ataseven Ek Hizmet Binası, Şehit Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çekmeköy Ek Hizmet Binası, Prof. Dr. Feriha Öz Acil Durum Hastanesi, Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Prof. Dr. Murat Dilmener Acil Durum Hastanesi, Şile Devlet Hastanesi yeniden inşa edilmiştir. Ayrıca Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Dr. İsmail Niyazi Kurtulmuş Ek Hizmet Binası da güçlendirme çalışmaları yapılarak hizmete açılmıştır. Bahçelievler Fizik Tedavi Eğitim ve Araştırma Hastanesi yapımı tamamlanmış olup, 2021 sonu itibari ile hizmete girmiştir. Böylece 9 adet izolatörlü hastane ile kesintisiz sağlık hizmetini sağlarken diğer taraftan da buraları diğer hastanelerin tıbbi ve medikal malzeme lojistik merkezi olarak kullanım planlaması yapılmıştır.

 Deprem sonrası özellikle depremde kullanılma ihtimali artacak malzemelerin kontrolü yapılırken, risk azaltma adına mevcut cihaz ve ekipmanların depremde incinmemesi için yapısal risklerin azaltılması çalışmalarında da bulunuldu. Örneğin; diyalizi daha sağlıklı yapabilmek adına diyaliz suyu dolaplarının, cihaz ve diğer malzemelerinin sabitlenmesi gibi.

Afet bölgesinin kendini ilk 6 saat yönetmek zorunda kalacağı öngörülerek, afet bölgesindeki insanların her ne kadar sağlıklı olsalar da psikolojik olarak afetzede olduğu için ilerleyen zaman dilimleri için mutlaka destek illerle destekleneceği de planlandı. İstanbul ilinin nöbet usulü çalışan sağlıkçı sayısı, toplamın yüzde 10-12’si olduğu için bu konuda zorlanmayacak. Daha sonra da 12 saatlik vardiyalı çalışma sistemine geçilmesi planlandı.

 

Destek İllerden Gelecek Sağlık Timleri

Destek illerden gelmesi gereken ekip sayısının sağlık bölgesi dağılımı ve ameliyat odası başına düşen yaralı sayısı gün gün tabloda gösterilmiş olup, destek illerden gelecek timlerin ekiplerine sadece kamu hastaneleri personeli planlandı. Özel-kamu üniversiteleri ile özel hastaneler o ilin rutin sağlık hizmet sunumu devam ettirilmesi için plan dışı bırakıldı. 12 saat aralıkla dönecek şekilde 12/24 sistemi devamı için 3 vardiya oluşturuldu. Hastane yönetimi ve fiziki adaptasyon nedeniyle karma olacak şekilde 1/3’ü İstanbul içinden 2/3’ü ise destek ekiplerden 586 ekip bulunacağı için destek ekiplerin sayısı 680 olarak hesaplandı.

sağlık destek tablosu

Türkiye’de Acil Sağlık Hizmeti 21 bölgeye bölünerek verilmektedir. Biz bu bölgeler içerisinden hem AFAD’ın uçak kaldıracağı hem de büyük kapasiteli uçakların inip kalkabileceği havalimanına sahip olması nedeniyle 10 bölgeyi eşleştirdik. İki bölgeyi de gereksinim olması halinde harekete geçmek için hazır bulunacak bölge olarak planladık. Koordinatör iller (kırmızı yazılı iller) tarafından, bölgelerindeki iller (siyah yazılı iller) yönetilecek ve koordinatör il koordinasyonunda hareket edeceklerdir.

sağlık ekipleri

Destek illerin İstanbul’da görevlendirileceği ilçe ve hastaneler, arz talep döngüsü karşılayacak şekilde eşleştirildi. Burada yatak sayısı, hasta sayısı ve gelen ekip sayısı baz alındı. Örneğin sarı renkli Pendik, Tuzla, Kartal, Adalar ve Maltepe bölgesine Gaziantep’in koordinasyonunda 8. bölgeden 82 tim gelecek ve hastane sağlık hizmetlerine destek olacaktır.

Ayrıca gelecek hastane hizmetleri timlerine ek olarak aynı bölgelere Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi (UMKE) personeli de mevcut donanımları ile intikal edecek şekilde eşleştirildi. Bu eşleştirme tabloda gösterilmiştir.

Destek illerden gelecek ekiplerin gideceği hastaneler önceden belli olduğu için eşleştirmede o hastanelerin krokisi ve hastanedeki toplanma alanı yerinin belirlendiği doküman illere dağıtıldı.

 

Tıbbi Tahliye

Simülasyon sonucuna göre hastanelerimizin hasta/yaralı sevk şablonu da oluşturuldu. Aşağıdaki görselde bir afetzedenin, afet alanından ASM’ye, ilk hastaneden bölge hastanesine ve sevk yoluna göre uygun sahaya yönlendirilmesi şematik olarak gösterilmiştir.

tıbbi tahliye tablosu

Hastane Öncesi Sağlık Hizmetleri

Türkiye’nin nüfus artış hızı binde 12,7 iken İstanbul’da bu hız binde 24,2 olarak karşımıza çıkmaktadır. Yüzde 3,2’sinin 65 yaş ve üstü olması ile nüfusun yüzde 6,9’unun incinebilir grup olması, gerek servis ve yoğun bakım yatak sayısı gerekse kullanılacak malzeme ve ilaç çeşitliliği açısından dikkat edilmesi gereken noktalar olarak karşımıza çıkmaktadır.

İstanbul’da afet sonrası sağlık hizmetinin aksamadan devam etmesi için ilimize gelecek olan sağlık personellerinin branş ve sayıları ile çalışacakları bölge ve hastanelerin planlaması yapıldı. Ayrıca nöbet vardiyası hesaplanarak acil sağlık hizmetlerinin deprem anında da aksatılmamasına dikkat edildi.

Helikopterin normalde başhekim talimatı ile harekete geçmesi gerekirken afet durumunda direkt talimat gelmeden hareket etmesi ve 112 ambulanslarının yine afetin ilk dakikalarında kendi bölgesini taraması da talimatlandırıldı.

Afet sonrası akut dönemde hastaneye başvuran hasta/yaralı sayısının azaltılması ve kronik hasta gruplarının kontrol altında tutulabilmesi için mahalle mahalle toplanma alanları ile Aile Sağlığı Merkezleri ve onlara medikal lojistik destek sağlayacak eczane eşleştirildi.

Afet sonrası barınma ve toplanma alanlarında sağlık hizmetinin sürdürülmesi için Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) üzerinden gerekli planlama yapıldı. Özellikle hafif sağlık hizmeti gereksinimi olan afetzedeler ve hastaneden tedavi önerileri ile taburcu edilenlerin takibi ve kronik hastalıkların alevlenip hastane meşguliyetini artırmamalarına yönelik hizmetlerin devam etmesi için barınma alanı ASM eşleşmesi ve bu hizmetlerin sağlanması için gerekli malzeme ihtiyacının sağlanması için ise ASM eczane eşleşmesi yapıldı. Aynı zamanda hastanelerde çalışan sağlıkçıların evlerindeki yakınları ile hem yakın takipte olmaları hem de rahat çalışabilmeleri için onların da hastane-barınma alanları eşleştirmesi yapıldı.

 

Barınma Alanları Sağlık Hizmeti

İstanbul’un 39 ilçesinde AFAD tarafından belirlenmiş olan 139 çadır kent/konteyner kent barınma alanında sağlık hizmeti planlaması da yapıldı. Bu planlamada, barınma alanından hangi hastaneye hasta götürüleceği ve barınma alanına en yakın 112 istasyonu belirlendi. Ayrıca barınma alanında görev yapması gerekecek destek ekiplerinin bilgilendirme amaçlı altyapı özellikleri de belirtilmiştir. Altyapı düzenlemeleri AFAD tarafından yapılmaktadır.

Barınma alanlarında 1. basamak sağlık hizmetinin sunumu için her 5 bin kişiye 1 doktor, 2 hemşire, 1 diş hekimi ve 1 eczacıdan oluşan ekip şeklinde planlandı.

 

Hastaneler Arası Ulaşım

Hem yukarıda anlatılan sevk zinciri için hem de rutin hasta sevki için ambulans güzergahlarını ikili hatta üçlü alternatif olarak Karayolları 1. Bölge Müdürlüğü ve Emniyet Müdürlüğü ile yapılan toplantılarda belirlendi. Belirlenen güzergahlar her ambulansın bölgesine göre ilgili istasyonlara dağıtıldı. Aşağıdaki resimlerde bu güzergah şablonuna bir iki örnek gösterilmiştir.

hastaneler arası ulaşım

İstanbul il sağlık yönetimi 11 başkanlıktan yönetildiği için afet anında bu başkanlıkların oto kontrol için 72 saate kadar detaylı ve 72 saat sonrası olacak şekilde bir zaman çizelgesi planlandı.

 

Bir Gönüllü Ordusu UMKE ve Faaliyetleri

Ülkemizin yüzde 66’sı 1. ve 2. derece deprem tehlikesi içerisinde yer almakla birlikte; su taşkınları, toprak kayması, kaya düşmesi, çığ vb. diğer doğa kaynaklı afetler ile teknolojik ve insan kaynaklı afetler bakımından yüksek derecede risk yaşayan bir coğrafya üzerinde bulunmaktadır. Ülkemizde afetselliğin böylesine çeşitli olması ve yoğun yaşanması ciddi sayıda can kayıpları, doğrudan ve dolaylı ekonomik kayıplar ile sosyal ve fiziksel kayıplara yol açmaktadır.

Gönüllülük esasıyla çalışan Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) daha da işlevsel hale getirildi. 2004’te UMKE’nin kuruluşuyla beraber, seyyar hastaneler UMKE tarafından da kurulmaya ve işletilmeye başlanmıştır. Gidilen görevde sağlık hizmeti sunabilmek adına birçok ülkede seyyar hastaneler kurulmuş ve işletilmiştir. Bu hastanelerin önemli özellikleri arasında 24 saatte kurulumunun tamamlanıp birinci basamak hizmetleri vermeye başlamaları gerekir. 72 saatte ise tam donanımıyla hizmet vermeye başlamaları, gidilen görev süresi boyunca kendi kendilerine yetebilmelilerdir. Seyyar hastane üniteleri, kuruldukları bölgede 24 saat kesintisiz sağlık hizmeti sunmaktadır.

Tıbbi Uç Noktalar (TUN), olayın geçtiği bölgeye yakın yerleşimli olan daha çok şişme sahra çadırı kullanılarak kurulan, getirilen yaralıların (kurtarma bölgesinde, ilk müdahale alanında ve nakil öncesinde) triyajı ve sınıflandırılmasının yapıldığı, yaralıların ve ölülerin buradan önceden belirlenmiş alanlara nakillerinin sağlandığı alandır. TUN üniteleri kuruldukları bölgede 24 saat kesintisiz sağlık hizmeti sunmaktadır. UMKE ekipleri bugüne kadar gittiği her afet bölgesinde TUN kurmuş ve kurulan noktalar başarılı şekilde hizmet vermiştir.

 


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası