Kriter > Siyaset |

Meclis-Başkan İlişkisi Bakımından Belediyeler


Meclis üyelerinin temel hedefi vatandaşın şehir yaşamına yönelik taleplerini karara dönüştürmeye çalışmak, devam eden iş ve eylemlerde de vatandaş hakkını takip etmek olmalıdır.

Meclis-Başkan İlişkisi Bakımından Belediyeler

Yerel seçimler açısından önemli ilklerden birisi İstanbul ve Ankara özelinde yaşanan belediye meclisleri ve belediye başkanları tercihi açısından vatandaşların farklı tutumlarıdır. Yüksek Seçim Kurulu (YSK) kesin seçim sonuçlarını henüz açıklamamakla birlikte son açıklanan verilere göre İstanbul’da 24 ilçe belediyesi ve il genelinde birinci parti olması hasebiyle AK Parti Büyükşehir Belediye Meclisinde 176 ve Cumhur İttifakı’ndaki ortağı MHP 4 sandalye olmak üzere toplamda 180 sandalyeyle temel belirleyici konumundadır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi başkanlık yarışını ise CHP adayı Ekrem İmamoğlu’nun önde tamamladığı ifade edilmiştir. Aynı durum Ankara örneğinde de geçerlidir. Cumhur İttifakı 107 sandalyeyle Büyükşehir Belediye Meclisinde büyük çoğunluğa sahipken Ankara Büyükşehir Belediyesi başkanı seçilen Mansur Yavaş’ı destekleyen Millet İttifakı Büyükşehir Belediye Meclisinde ancak 47 sandalye kazanabilmiştir. Belediyenin yasama ve yürütme organı arasındaki bu farklılık daha önce Eskişehir ve Adana gibi bazı şehirlerde yaşanmakla birlikte Türkiye’nin en büyük iki şehrinin yönetimi açısından ortaya çıkan bu yeni durum belediye meclislerinin önemini ve başkan ile meclis arasındaki ilişkilerin boyutunu yeniden gündeme taşımıştır.

 

Belediyecilik ve Yerel Meclisler

Şehir yönetimleri açısından engin bir tecrübeyi barındıran Türkiye tarihi belediye yönetimlerine geçiş sürecini 19. yüzyılda başlatmıştır. Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu isimli eserinde Mehmet Seyitdanlıoğlu, Osmanlı topraklarındaki farklı deneyimlerle birlikte gerçek anlamda belediye örgütlenmesinin İstanbul Şehremaneti ile birlikte 1854’te kurulduğunu belirtmektedir. 1854 Şehremaneti Nizamnamesi ile kurulan bir diğer örgüt de Şehir Meclisi olmuştur. Şehremini iki muavin, şehirdeki her sınıf tebaa ve önde gelen esnaflardan oluşan on beş kişilik meclis şeklinde şehir yönetiminde danışma ve karar organı olarak düşünülmüştür. Yani İstanbul Büyükşehir Belediyesi Meclisi yaklaşık yüz elli yıllık bir geçmişe sahiptir.

1908 sonrası gittikçe kurumsallaşan ve Cumhuriyet döneminde de önemini koruyan belediye meclisleri özellikle 2005’te çıkarılan 5393 sayılı Belediye Kanunu’yla beraber çok daha güçlü hale getirilmiştir. Bu büyük adımla birlikte meclisin feshedilmesi güçleştirilmiş, meclis lehine başkanın ve encümenin yetkileri sınırlandırılmıştır. Katılım, şeffaflık, hesap verebilirlik gibi temel ilkeler üzerinden meclisler güçlendirilerek yerel yönetimlerde başkana karşı güç dengesi sağlanmaya çalışılmıştır. Bu açıdan belediyenin sacayağı olan başkan, meclis ve encümen ilişkisini iyi irdelemek gerekmektedir.

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Meclisi, 8. dönem 3. toplantısını Saraçhane’deki binada gerçekleştirdi, 25 Nisan 2019

 

Büyükşehir Meclisleri

5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre belediye yönetimlerinin belediye başkanı, belediye encümeni ve belediye meclisi olmak üzere üç temel organı vardır.

Tabloda verilen organlar arasında bir ast-üst ilişkisinden söz edilemez. Özellikle önümüzdeki dönemde belediye meclisleri ve başkanlar arasındaki ilişkiyi anlamak bakımından bu husus önem arz etmektedir. Her organının görevleri Kanun’da sıralanmış, belediye organları arasında emir ve talimat ilişkisi öngörülmemiştir. Belediye başkanı belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek, politikaların yönünü belirlemek, meclis ve encümene başkanlık etmek, politikaların başarı düzeyini izlemek, belediyenin personel işlerini yönetmek ve personeli yönlendirmek gibi icracı yetkilere sahiptir. Encümen ise başkan ve atadığı üyelerle ve azınlık seçilmişlerle bir tür icracı heyet ve danışma organı olarak tasarlanmıştır. Çeşitli konularda inceleme, izleme ve onaylama gibi işlem ve eylemlerde bulunma yetkisine sahiptir.

Belediye ya da büyükşehir belediye meclisleri ise belediyenin karar organıdır ve seçmenler tarafından seçilen üyelerden teşekkül etmektedir. Siyasal partiler aldıkları oy oranlarıyla bağlantılı olarak belediye meclislerinde üye bulundurur. Büyükşehir belediye meclislerinde ise ilçe belediye başkanları ve ilçe belediye meclislerinden nüfus ve nispi temsil usulüyle seçilen üyeler yer almaktadır.

Belediye meclisleri yerel politikaları biçimlendiren en yüksek yerel karar alma organlarıdır. Politika belirlemek ve uygulama süreçlerini takip etmek, denetim işlerini seçmenler adına takip etmek belediye meclislerinin görevidir. Aslında belediye meclisleri doğrudan vatandaşı temsil eden bir nitelikte olup belediyenin tüm politikalarını biçimlendiren karar alma organıdır. Aynı zamanda politikaları yürüten başkan ve encümeni takip eden, izleyen, vatandaşın hakkını savunan denetim mekanizmasıdır. Belediye meclisinde salt belediye başkanının taleplerinin yansıması demokrasi ve çoğulcu düşünceye aykırı olacağından yasa ikili bir denetimi öngörmüştür. Hem politikanın belirlenmesinde meclisin müdahale şansı bulunmakta hem de uygulamaların hakkıyla yerine getirilip getirilmediği ve hemşerilerin hakkının korunması için denetim sorumluluğu meclis üyelerine verilmiştir. Şeklen Türkiye Büyük Millet Meclisine benzetilebilecek belediye meclisleri alacağı kararlarla yerel düzeydeki yürütmenin sınırlarını çizecek yetkiye sahiptir.

 

Meclislerin Görevleri

Büyükşehir belediye meclisinin görevleri 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda sıralanmak yerine 5393 sayılı Belediye Kanunu’na atıflar yapılmış, farklı olan yetki ve görevlere yer verilmiştir. Büyükşehir belediyesi bütçesinin kabulü, belediye örgütünün yapılanması, ilçe belediyelerinin bütçelerinin kabulü ya da değiştirilerek kabulü, ilçe imar planlarının kabulü gibi eklemeler sayılmıştır.

Belediye meclislerinin yerel politikaların hazırlanması ve uygulanması aşamasında olduğu kadar bu politikaların değerlendirilmesi aşamalarında da yetkileri bulunmaktadır. Hazırlanan tabloda belediye meclisinin karar yetkisini kullanarak müdahale edebileceği alanlar ve başkanı denetlemek için kullanabileceği yöntemler sıralanmıştır.

Belediye meclislerinin denetleme yollarına yasada genişçe yer verilmiştir. Belediye meclisi hem denetim komisyonu aracılığı hem de faaliyet raporlarını değerlendirerek denetim işlevini yerine getirebilir. Ayrıca üyeler soru, gensoru ve genel görüşme yollarıyla başkanı denetleme yetkisine sahiptir. Geniş denetim olanaklarının şeffaf yönetim ve vatandaş çıkarlarının korunması noktasında önemli olduğu muhakkaktır. Öte yandan belediye meclislerinin nasıl işlediği ya da işlemesi gerektiği de üzerinde düşünülmesi gereken konulardandır.

 

Neler Oldu, Neler Olmalı?

Üstat Turgut Cansever Osmanlı Şehri isimli eserinde şöyle ifade eder şehri:

“Osmanlı şehri kimseye öbürünün giydiği ayakkabıyı giydirmeye teşebbüs etmiyor. Osmanlı şehrinde her evin bir şahsiyeti var. Bu şahsiyeti oluşturan önemli bir unsur şehrin çok önemli bir elemanı olan yolların biçimi…”

Osmanlı şehrinde her evin bir şahsiyeti olması demek her şahsiyetin şehir hakkında bir katkıda bulunmasını ifade etmektir. O zaman şehir dediğimiz yolların cetvelle çizildiği ve yöneticilerin istediği gibi biçimlendirdiği yapılar değildir. İnsan odaklı yaşatılan, insanlarla yaşayan, insan hayatının temel ölçüt olduğu alanlardır.

Üstadın gözünden baktığımızda öncelikle belediye meclislerinin doğrudan hemşerilerin, yörede yaşayan vatandaşların temsilcileri, bizatihi şehrin sakinleri oldukları ve yerel çıkarları en iyi şekilde savunabilecekleri unutulmamalıdır. Üyeler, vatandaş taleplerinin doğrudan belediye politikalarına aktarım kanalı olarak hizmet görmektedir. Öyle ki son otuz yılda yönetime vatandaş katılımının arttırılması hususu sıklıkla gündem olmaktadır. Yerel meclisler de vatandaşın isteklerinin doğrudan dile getirildiği alanlar olarak öne çıkmaktadır. Bilhassa temsilde adaletin sağlanması gerekmektedir. Belediye meclislerindeki üyelerin etkinlikleri, toplantı gündemlerine ilgileri ve belediyenin çalışmalarına yönelik hassasiyetleri daha başarılı hizmetler ve tüm şehrin haklarının korunması için avantaj sağlayacaktır.

Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi, 31 Mart Mahalli İdareler Genel Seçimlerinin ardından Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş başkanlığında ilk kez toplandı, 13 Nisan 2019

Yerel demokrasinin en uygun formlarından biri olarak belediye meclisleri yürütmeye nazaran geniş yetkilerle donatılmıştır. Bu yüzden yerel seçilmişler güven duyulan unsurlar olarak görülmelidir. Öyle ki bu geniş yetki ağının belediye meclislerine verilmiş olmasının demokrasi kültürüne yönelik güven açısından değerlendirilmesi gerekir. Meclis üyelerinin temel hedefi vatandaşın şehir yaşamına yönelik taleplerini karara dönüştürmeye çalışmak, devam eden iş ve eylemlerde de vatandaş hakkını takip etmek olmalıdır.

31 Mart seçimleri sonrasında özellikle Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisleri çok daha sık gündeme gelecektir. Yerel veya ulusal düzeyde farklı politika önceliklerinin olması muhakkaktır. Ancak öncelik vatandaşa hizmettir. Bu açıdan bakıldığında belediye meclislerinin bir yandan istişare ve uzlaşı çatıları olması öte yandan da milyonlarca vatandaşın hakkının savunulduğu alanlar olması gerekmektedir. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun (K. 2007/1688-13.9.2007) 2007’deki kararına göre başkan ve meclis arasında özgür irade vurgusu şöyle yapılmıştır:

“Belediyenin karar organı olan belediye meclisinin, belediye başkanı tarafından meclise getirilen her istemi uygun görmesi beklenemez. Belediye meclisi, gündem konularını belde halkının yararına olup olmadığı, belediyenin mali durumu gibi yönlerden de inceleyerek kararını vermelidir. Bu çerçevede yapılan bir değerlendirme sonucunda belediye başkanının istemlerini de kabul etmeyebileceği tabiidir.”

Kararda meclisin, belediye başkanının tüm isteklerini yerine getirmesinin uygun olmadığı ifade edilmiştir. O zaman başta Ankara ve İstanbul olmak üzere tüm şehirlerimizde yapılacak en önemli şey uzlaşı üzerinden bir yönetim kültürünü benimsetebilmektir.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası