Dr. İsmail Kavaz’ın editörlüğünde hazırlanan “Türkiye’nin Enerjisi: Politikalar ve Stratejiler” adlı kitap, SETA Vakfı tarafından yayımlandı. Türkiye’nin jeopolitik konumunu küresel enerji denklemi içerisinde yeniden yorumlayan kitap, “enerji merkezi” olma hedefine dair geliştirilen politikaları ve stratejileri mercek altına alıyor. Eser, küresel ve bölgesel gelişmelerin enerji krizlerinin fitilini ateşlediği günümüz şartlarında, Türkiye’nin ajandasının anlamlandırılması noktasında literatürdeki boşluğu dolduruyor. Enerji güvenliği kavramını tüm yönleri ile ele alan kitap, iklim değişikliğinin beraberinde getirdiği riskleri ve tehditleri de değerlendirerek, alanında bir adım öne çıkıyor. Fosil yakıtlardan nükleer enerjiye kadar her bir değişkenin incelendiği kitap, dört bölüm ve 14 makaleden oluşuyor.
“Türkiye’nin Enerji Ajandası” başlıklı ilk bölüm, Türkiye’nin enerji görünümünün fotoğrafını çekerken, ülkenin gelecek vizyonuna dair projeksiyonda bulunuyor. Güncel veri ve grafiklerin yer aldığı bölümde, Türkiye’nin kaynak potansiyeli ve bu potansiyelin ekonomiye kazandırılması konusunda öneriler de var.
Türkiye’de son yirmi yılda gözlemlenen ekonomik büyüme rakamlarının enerji talebinde nasıl bir artışa yol açtığına dair değerlendirmeler, kitabın “Türkiye’nin Fosil Yakıtlar Bakımından Genel Görünümü” başlığı altındaki bölümünde. Yine bu bölümde, fosil yakıtların enerji talebindeki payına dikkat çekilirken, küresel rekabette ön plana çıkabilmek için fosil yakıtların çevreci teknolojiler aracılığı ile kullanılması gerektiğinin de altı çizilmiş.
“Kavram, Teknoloji ve Politikalar Kapsamında Türkiye’de Yenilenebilir Enerji” başlıklı makale, iklim değişikliği ile mücadelede ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılması noktasında yenilenebilir enerji kaynaklarının kritik öneme sahip olduğunu vurguluyor, yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanılması noktasında Türkiye’nin potansiyelinin yüksek olduğu konusunda somut tespitler yapıyor.
“Nükleer Enerji: Fırsatlar, Riskler ve Stratejiler” başlıklı çalışma, nükleer enerjiye dair dünyadaki ana eğilimleri ve Türkiye’nin altmışlı yıllardan beri süregelen nükleer güç serüvenini ayrıntılarıyla inceliyor. Yüksek oranda fosil yakıtlara bağımlı olan ülkelerin nükleer enerjiye daha fazla yatırım yaptığına dikkat çekilirken, BAE gibi hidrokarbon zengini Ortadoğu ülkelerinin de enerji kaynaklarını çeşitlendirmek ve karbon emisyonlarını azaltmak amacıyla nükleer enerji sistemlerine ilgi duyduğu özellikle belirtiliyor. Yazıda aynı zamanda, 2010’da Türkiye-Rusya arasında imzalanan antlaşma ile hayata geçirilecek olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin enerji arz güvenliği üzerindeki olası etkilerine de odaklanılıyor.
“Türkiye ve Enerji Güvenliği” başlıklı makale, enerji güvenliği kavramını yalnızca tarihsel bağlamda değil aynı zamanda iklim değişikliği ile mücadelede kazandığı yeni boyutlarıyla birlikte değerlendiriyor. Makalede, temiz enerjiye geçiş sürecinde kritik minerallerin önemine dikkat çekilirken, rezervlerinin yalnızca birkaç ülkede yoğunlaşmasının enerji jeopolitiği üzerindeki etkilerini de tartışıyor. Güncel veriler ve raporlar ile görüşlerin desteklendiği çalışmada, Türkiye’nin enerji güvenliği üzerindeki riskler ve tehditler ayrı ayrı ele alınmış.
Enerji arz güvenliğinin farklı boyutları ile değerlendirildiği çalışma, Osmanlı’dan günümüze Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığının analizini yapıyor. Bağımlılık oranlarının yüksek olması stratejik bir zafiyet olarak değerlendirilirken, özellikle dış politikada karar alma mekanizmaları üzerinde büyük bir baskı oluşturduğuna vurgu yapıyor. Türkiye’nin coğrafi konumunun tedarik çeşitlendirilmesi noktasında büyük avantaj sağladığını vurgulayan yazar, büyük ölçekli bir elektrik arz kesintisine karşı depolama faaliyetlerinin artırılması ve yerli kaynakların geliştirilmesi yönünde önerilerde bulunuyor.
“Türkiye’nin Enerji Talep Güvenliği” başlıklı inceleme, ekonomik büyümenin ve artan nüfusun enerji talebi üzerindeki etkilerini irdeliyor. Enerji talebi artış hızı bakımından Türkiye’nin dünyada ilk sırada yer aldığını ifade eden yazar, söz konusu talebin kesintisiz, uygun maliyetli ve sürdürülebilir bir şekilde karşılanmasının ülkenin enerji politikalarının temelini oluşturduğunu belirtiyor. Bu noktada, Türkiye’nin yenilenebilir enerji kaynaklarının potansiyelinin yüksek olmasının aynı zamanda talep güvenliği konusunda pozitif etki oluşturduğu da belirtiliyor.
“Türkiye’nin Enerjide Dışa Bağımlılığı ve Enerji Harcamaları” başlıklı makalede Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığı konusunda genel bir çerçeve çizilirken, olası risklerin azaltılması noktasında değerlendirmelerde bulunuluyor. Son beş yılda Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılık oranın yüzde 72-76 bandında değişim gösterdiğini ifade eden yazar, ülkenin jeopolitik konumunun sadece bir koridordan ibaret olmadığını “enerji ticaret merkezi” olma hedefinin enerji bağımlılığına karşı avantaj sağladığını vurguluyor.
“Sürdürülebilirlik Bağlamında Enerji Verimliği” başlıklı bölüm gelecek nesillerin enerji tüketiminin garanti altına alınması, iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılması ve hava kirliliği ile mücadele edilmesi meselelerine odaklanılıyor. Fosil yakıt kullanımının sonlandırılarak enerji arzının yenilenebilir kaynaklardan sağlanması gerektiği belirtilirken enerji verimliliğindeki artışların enerji yoğunluğunun hafifletilmesine katkı sağlayacağı vurgulanırken, enerji üretimindeki temel bileşenlerin tümüyle değişime uğraması gerektiğinin altı çiziliyor.
“Petrol ve Doğal Gaz Depolama” başlıklı çalışma arz kesintileri, ani fiyat değişimleri gibi beklenmedik durumlarda enerji depolama tesislerine duyulan ihtiyaca dikkat çekiyor. Türkiye’nin enerji ithal ettiği komşu ülkelerde gözlenen istikrarsızlıkları ve Türkiye’nin bu alanda attığı adımları birlikte değerlendiren yazar, depolama tesislerinin kapasitesinin 2023 hedefleri kapsamında artırıldığını vurguluyor.
Uluslararası Enerji Projelerinin ve Enerji Yatırımlarının değerlendirildiği çalışmalarda, Türkiye’nin enerji ihracatçısı Ortadoğu ve Kafkasya ülkeleri ile enerji ithalatçısı Avrupa arasında konumlanmasının enerji transferi konusunda oluşturduğu ve oluşturabileceği kazanımlar vurgulanıyor. TANAP ve TürkAkım gibi önemli projelere ev sahipliği yapan Türkiye’nin bölge devletleri ile yürüttüğü etkin diplomasinin bölgesinde ve yakın çevresinde arz güvenliğinin artırılmasına katkı sağladığı ifade ediliyor. Fosil yakıtlar bakımından rezerv yoksunluğu çeken Türkiye’nin yatırımlarını yenilenebilir enerji kaynaklarına yoğunlaştırması gerektiğine yer veriliyor.
“Enerji Borsalarının İşleyişi ve Türkiye’de Enerji Borsaları” başlıklı bölüm 80’lerde yükselişe geçen neoliberal ekonomi politikalarının enerji piyasaları üzerindeki etkilerini ve Türkiye’de enerji piyasalarının serbestleşmesi adına atılan adımları irdeliyor. Teknolojik dönüşümün akıllı sistemler ve şebekelerin yanı sıra elektriğin piyasada meta olarak kullanılmasına olanak sağladığı vurgulanıyor. Türkiye’de 2015’te kurulan EPİAŞ’ın bu alanda atılan en önemli adımlardan biri olduğunun altı çiziliyor.
Küresel gelişmeler, enerjinin silah olarak kullanılması tehdidini artırırken meseleyi Türkiye açısından ele alan yayınların önemi her geçen gün artıyor. Türkiye’nin enerji politikaları üzerindeki risklerin ve fırsatların ayrı ayrı değerlendirildiği eser, alana ilgi duyan araştırmacı ve okuyucular için önemli bir başvuru kaynağı olarak öne çıkıyor.
