Çin’in Sosyal Medya Stratejisi

Bireylerin gündelik yaşamlarında önemli bir yere sahip olan sosyal medya uygulamaları teknolojinin gelişmesiyle birlikte birçok ülkede yaygınlık kazanmıştır. Sosyal medya uygulamalarının bilgi, eğlence ve veri paylaşımı gibi amaçlar dahilinde kullanılması herhangi bir tehdit oluşturmazken, günümüzde istihbarat faaliyetleri için kullanılabilmekte ve devletlerin ulusal güvenliklerine zarar verebilecek bir araç haline dönüşmektedir. Ulusal güvenliğin sağlanabilmesi ve bilgi kirliliğinin önüne geçilebilmesi için birçok hükümet farklı şekillerde sosyal medya uygulamalarına karşı tedbirler geliştirmektedir. Ancak bireylerin haber alma özgürlüğüne oluşturduğu tehditler nedeniyle ülkeler, sosyal medya uygulamalarına herhangi bir şekilde müdahalede bulunmaktan kaçınmaktadır.

 

GeliÅŸmiÅŸ Sosyal AÄŸlar

Doğu Asya’nın ekonomik olarak yükselen yeni gücü Çin (dışarıya kapattığı) kendi sosyal medya stratejisi ile farklı ülke, grup ve kişilerin paylaşımlarına engel olmaktadır. Çin’in WeChat, Sina Weibo, Zhihu, Meituan, DouYin ve Douban gibi farklı amaçlar için geliştirdiği birçok sosyal medya uygulaması bulunmaktadır. Bu uygulamaların kullanıcı sayısı 200 milyon ile 1 milyar arasında farklılık göstermektedir. Ekonomik değer açısından yaratılan markaların yurt dışındaki rakiplerine karşı korunması yerel sosyal medya uygulamalarının ülke genelinde gelişmesine katkı sağlamıştır. Tencent QQ, Tencent Video, Baidu Tieba ve Toutiao başta olmak üzere birçok sosyal medya platformu geliştiren Çin, Batı merkezli uygulamaları yasaklamaktadır. Bu yasaklar diplomatlar başta olmak üzere hükümet temsilcilerine karşı esnetilirken, dış ilişkilerde Batı merkezli platformlar sıkça kullanılmaktadır. Batı kökenli sosyal medya uygulamalarına müdahale etme şansı bulunmayan Çin, ülke içindeki olayların ve bilgilerin yayılmasının önüne geçmek için kendi sosyal medya uygulamalarını geliştirmiştir. Bu yüzden Çin’den dışarı çıkan içeriklerin devlet kontrolünde olduğu bir tablo bulunmaktadır.

Ekonomik, siyasi ve toplumsal açıdan daha avantajlı olan yerel sosyal medya platformları merkezi hükümet tarafından denetlenebilmektedir. Vatandaşlarını farklı uygulamalar ile gözetleyerek takip edebilen Pekin yönetimi Komünist Parti’ye karşı gelişebilecek olan muhalif faaliyetlerin önüne yerel sosyal medya platformları ile geçmektedir.

 

2009’da Çin’in doğusundaki şiddet olaylarında insanları Komünist Parti’ye karşı kışkırttığı için yasaklanan Twitter’a alternatif olarak yaratılan Weibo, günümüzde 400 milyondan fazla kullanıcıya ulaşmıştır. Örneğin 123,7 milyon kişi tarafından Weibo’da takip edilen Xie Na bir aktör olarak Twitter kullanıcılarına kıyasla daha fazla kişiye ulaşabilecek veya etki edebilecek bir konumdadır. YouTube ile benzer yönlerinin olduğu Tencent Video günümüzde 900 milyon kişi tarafından aktif olarak kullanılmaktadır. Douban ve Tencent QQ gibi uygulamaları da Batı merkezli sosyal medya uygulamaları ile karşılaştırmak mümkündür (Tablo 1). Ayrıca küresel düzeyde internet üzerinden en fazla kullanılan 25 uygulamanın 13’ünü üretmiş olan Çin, ilk on platformun ise 7’sini kendi bünyesinden çıkarmıştır. Ekonomik olarak uluslararası arenada bir güç haline gelen Çin, sosyal medya alanını da domine eden bir aktör haline gelmiştir. Bu bağlamda geliştirilen sosyal medya uygulamalarında hedefler şu şekildedir;

• Çincenin yaygınlaÅŸtırılması
• Bilgi ve veri güvenliÄŸinin saÄŸlanması
• Kolay, eriÅŸilebilir ve yerli sosyal medya uygulamalarının oluÅŸturulması
• Ekonomik katma deÄŸerin yurt içinde deÄŸerlendirilmesi
• VatandaÅŸların özel yaÅŸamlarının koruma altına alınması ve denetlenebilmesi
• Çin aleyhine olan muhalif faaliyetlerin önüne geçilmesi
• VatandaÅŸların Çin yönetiminin kontrol ettiÄŸi ölçüde bilgilere ulaÅŸması
• Yurt dışından eriÅŸilebilecek kanalların engellenmesi. Çin yönetimi bunu bilgi kirliliÄŸine neden olabilecek iletiÅŸim kanallarının önüne geçilmesi olarak deÄŸerlendirmektedir.
• Batı kökenli sosyal medya uygulamalarının yasaklanması ve onların yerine kullanılacak alternatifler oluÅŸturulması ve desteklenmesi
• Komünist parti yönetimine karşı geliÅŸebilecek olan muhalif eylem ve bilgilerin önüne geçilmesi

 

Yerli Strateji: WeChat

2020 itibariyle 2 milyarın üzerinde kullanıcıya sahip Facebook insanların sosyal ortamda paylaşım yapmasına imkan sağlayan ABD kökenli bir uygulamadır. Twitter, YouTube, Instagram ve WhatsApp gibi sosyal medya uygulamaları da ABD merkezli küresel hale gelmiş platformlardır. Birçok ülkede aktif olarak kullanılan mevcut platformlar her gün birçok bilgi, resim ve veriyi dünyanın farklı bölgelerine taşımaktadır. Ancak bazı ülkeler ABD merkezli uygulamalara yasaklar getirirken Çin yasaklamalara ek olarak kendi sosyal medya platformlarını oluşturmuştur. WeChat başta olmak üzere çeşitli fonksiyonlara sahip uygulamalar bugün 1 milyar kişinin kullandığı birer marka haline gelmiştir. 2017’de Çin ekonomisine 30 milyar dolar katkı sağladığı düşünülen WeChat bir iletişim aracı olarak finansal ödemelerde rahatlıkla kullanılan güvenilir bir pazarlama platformuna dönüşmüştür. Piyasa değerinin 500 milyar doları aşmasıyla birlikte WeChat, 2019’da 1.1 milyar kişinin kullandığı uluslararası bir platform haline gelmiştir (Grafik 1). Ticari işlemleri kolaylaştıran, iletişimi sağlayan, şeffaflığa ve şikayetlere önem veren, güvenli ödeme imkanı sunan ve tüketici ile üreticiyi daha kolay bir araya getirebilen WeChat, diğer sosyal medya uygulamalarına göre birçok özelliği içinde barındıran bir iletişim aracıdır.

 

Günümüzde küresel ekonomiden yüzde 15 pay alan Çin, bilgi üretiminin yüzde 20’den fazlasını üretmektedir. Hem ekonomik olarak büyüyen hem de kalkınmaya bağlı olarak dünya ile daha fazla iletişim kuran Çin, iletişim akışını kontrol etmeye büyük önem vermektedir. Sadece WeChat değil pek çok farklı sosyal medya platformu geliştiren Çin, küreselleşmenin getirdiği açılıma karşı kendi platformları ile kendi modelini oluşturmaktadır. Batı kökenli uygulamalara alternatif olarak AR-GE faaliyetleri ile işlevsel hale getirilen uygulamalar aynı zamanda oluşan ekonomik refahın ülke içinde kalmasını sağlamaktadır. WeChat’in 25’ten fazla ülkede ödeme aracı olarak kullanılması, ABD’nin ekonomik yaptırımları işlevsel hale getirdiği bir dönemde Çin merkezli ödemelerde kolaylıklara imkan sağlayabilir. Visa, MasterCard ve JCB gibi uygulamalar ile Çin bankalarına ulaşma imkanı sağlayan WeChat’i ödeme aracı olarak kullananların sayısı 800 milyonun üzerindedir. Ödemelerden yüzde 0.1 pay alan uygulama İngiltere, İtalya ve Güney Afrika gibi ülkelerde rahatlıkla kullanılmaktadır. Android, iOS, BlackBeryy, Windows Phone ve Symbain tabanlı telefonlara yüklenebilen uygulama ABD, Hindistan ve Avustralya gibi ülkeler tarafından ise ulusal güvenliğe tehdit oluşturan bir platform olarak görülmektedir.

 

Alternatif Mümkün mü?

Ekonomik alanda bir dönüşüm içerisinde olan küresel sistem, eski dönemlere kıyasla ulus devletler bazında daha az çatışmacı bir yapıya evrilmektedir. Devletlerin karşı karşıya gelmediği ancak yerel aktörler üzerinden gerçekleşen mücadeleler sosyal medyanın önemini ve etkisini ise artırmıştır. Ekonomik merkezin Doğu Asya’ya kayması sonucu yerelleşme hamleleri güç kazanırken Çin kendi sosyal medya uygulamalarını oluşturmuştur. Böylece hem kendi vatandaşlarının tükettiği bilgiyi kontrol edebilmiş hem de yeni bir pazar yaratmıştır. Batı merkezli platformlara alternatif olarak ortaya çıkan uygulamalar uluslararası arenada güç kazanırken dış ticaret, döviz rezervleri ve kalkınma hızı ile ön plana çıkan Çin, yerel sosyal medya uygulamalarını ulusal güvenlik yaklaşımıyla birlikte değerlendirmiştir. Gelecek yıllarda ekonomik büyümesine paralel olarak daha fazla güç kazanma imkanı bulunan Çin, Batı modellerine karşı farklı alanlarda güçlü alternatifler geliştirmektedir. Mevcut alternatiflerin finansal olarak Çin devleti tarafından desteklenmesi ise küresel düzeyde kapasite artışına olanak sağlamaktadır. Ancak yaratılan sosyal medya uygulamaları Komünist Partinin ülke yönetimindeki otoriter ve değişmez konumunu güçlendirmektedir. Özellikle vatandaşlarını farklı platformlar ile denetleyebilen Komünist Parti, sosyal medya üzerinden onay verilmeyen bilgilerin vatandaşlara ulaşımını engellemekte ve ülke genelindeki etkisini her alanda genişletmektedir. Böylelikle partinin iktidarına karşı oluşabilecek muhalif yapılanmalar önceden tespit edilebilmekte ve dış ülkelerden iç işlere müdahalenin önüne geçilmektedir.