Kriter > Dosya > Dosya / Deprem Sonrası |

Kahramanmaraş Depremleri Sonrasında Enkaz ve Atık Yönetimi


Deprem bölgesindeki illerimizde “Enkaz Döküm Sahaları”, ilgili valilik koordinasyonunda belirlenmiştir. Enkaz döküm alanlarının belirlenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ile Dokuz Eylül Üniversitesi’nin çevre, jeoloji, inşaat, maden ve harita mühendisliği bölümü öğretim üyelerinden oluşan akademik komisyon ile Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ile koordinasyon içerisinde yürütülmektedir.

Kahramanmaraş Depremleri Sonrasında Enkaz ve Atık Yönetimi
Hatay'ın Samandağ ilçesinde, 'asrın felaketi' olarak nitelenen depremlerde yıkılan binaların enkaz kaldırma ve yıkım çalışmaları sürüyor. (Ömer Ürer/AA, 30 Mart 2023)

6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli, şiddeti 7’nin üzerinde olan iki büyük depremle 11 ilimiz büyük bir yıkıma uğradı, elli bini aşkın vatandaşımız hayatını kaybetti, yüz bini aşkın vatandaşımız da yaralandı. Literatüre “Asrın Felaketi” olarak geçen bu büyük depremlerden sonra başlayan arama kurtarma ve ilk yardım faaliyetlerinin ardından, depremin çoklu etki göstermesini önlemek adına “afet atıklarının yönetimine” ilişkin çalışmalara ivedilikle başlanması gereği ortaya çıkmıştır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü deprem bölgesindeki enkaz ve atık yönetimi konusunda gerekli iş ve işlemleri, çevre ve insan sağlığını esas alarak yürütmektedir. Enkaz ve atık yönetimi, afet yönetimi açısından kritik bir öneme sahiptir.

 

Yasal Dayanak

Depremden etkilenen 11 ilimizde yürütülen hasar tespit çalışmaları neticesinde, çok sayıda yıkık veya ağır hasarlı bina tespit edilmiştir. Can güvenliğini tehdit eden yapılar başta olmak üzere yıkım kararı verilen binalar ve yıkılmış binalarla ilgili bir durum değerlendirmesi yapılarak, bir yol haritası belirlenmiştir. Bu kapsamda öncelikli olarak insan ve çevre sağlığını esas alan bir “atık yönetimi planı” hazırlanmıştır. Bu noktada, 126 No’lu Olağanüstü Hal Kapsamında Yerleşme ve Yapılaşmaya İlişkin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 13. maddesi uyarınca deprem bölgesinde yürütülecek olan çalışmalar ile ilgili bir düzenleme yapılmıştır.

 

Enkaz Alanlarının Belirlenmesinde Bilimsel Yaklaşım

Söz konusu düzenlemeye göre, ortaya çıkan yıkıntı atıklarının dökümü, çevrenin korunmasına ilişkin önlemler alınmak kaydıyla ilgili valilikçe belirlenen alanlara yapılmaktadır. Bu çerçevede deprem bölgesindeki illerimizde “Enkaz Döküm Sahaları” ilgili valilik koordinasyonunda belirlenmiştir. Enkaz döküm alanlarının belirlenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ile Dokuz Eylül Üniversitesi’nin çevre, jeoloji, inşaat, maden ve harita mühendisliği bölümü öğretim üyelerinden oluşan akademik komisyon ile Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ile koordinasyon içerisinde yürütülmektedir. Ayrıca Türkiye Afet Müdahale Planında (TAMP) belirlenen alanlar da bu kapsamda değerlendirilmektedir. Ayrıca ihtiyaç olması durumunda aynı yöntemle yeni alanlar belirlenmektedir. Bu sahaların belirlenmesinde, alanların topoğrafyası ve jeolojisi dikkate alınarak, tarım amaçlı kullanılan arazilerde, içme, sulama ve kullanma suları rezervuarlarında, taşkın riskinin yüksek olduğu yerlerde, yağmur sularının akışını engelleyecek vadilerde veya dere yataklarında, heyelan, çığ ve erozyon bölgelerinde, sulak alanlarda ve korunan alanlarda olmaması konusunda gerekli çalışmalar yapılmış ve önlemler alınmıştır.

22 Mart 2023 itibariyle Hatay’da 15 ilçede toplam 21 adet geçici döküm sahası, Kahramanmaraş’ta 23 adet döküm sahası belirlenmiş, dökümler yapılmakta olup 5 adet yeni saha belirlemesi yapılmıştır. Gaziantep’te 14 adet döküm sahası belirlenmiş ve dökümler yapılmaktadır. Malatya’da 7 adet döküm sahasına yıkıntı atıkları taşınmakta olup 1 adet nihai depolama alanı belirlenmiştir. Şanlıurfa’da 5 adet, Kilis’te 1 adet, Adana’da 2 adet döküm sahası tespit edilmiş, 1 adet de alternatif alan belirlenmiştir. Osmaniye’de 4 adet döküm sahasına döküm yapılmakta olup, 3 adet de alternatif alan belirlenmiştir. Son olarak Diyarbakır’da 1 adet döküm sahası belirlenmiştir. Ayrıca her bir ilimizde kurulan geçici barınma merkezlerinde ortaya çıkan atıkların yönetimine ilişkin çalışmalara da bu kapsamda başlanmıştır.

TABLO 1. ENKAZ DÖKÜM ALANLARI (22 MART 2023 İTİBARİYLE)

Meydana gelen depremlerin ardından yapılan hasar tespit çalışmaları doğrultusunda acil yıkılması gereken ve ağır hasarlı ve orta hasarlı bina sayısı ve ortaya çıkan atık miktarı, yıkımın ne denli büyük olduğunu göstermektedir.

 

TABLO 2. HASAR DURUMU VE ATIK MİKTARI (20 MART 2023 TARİHLİ HASAR TESPİTLERİNE GÖRE)

Enkaz Döküm Alanlarının Güvenliği ve Atıkların Geri Dönüşümü

Yıkıntı atıklarının, arama ve kurtarma çalışmaları tamamlandıktan sonra acilen alandan kaldırılması ve hasarlı binaların yıkımının gerçekleştirilmesi sonrasında oluşacak atıkların yönetimi konusunda çevreyi koruyucu önlemler alınmıştır. Bu çerçevede yıkılmış binalardan kaynaklı yıkıntı atıklarının, arama ve kurtarma çalışmaları ile delil toplama vb. yasal süreçlerinin tamamlandığı bölgelerde, çevresel risk oluşturmayacak şekilde valilikçe belirlenen geçici döküm alanlarına taşınması işlemleri başlatılmıştır.

Enkaz ve geçici depolama alanlarında tozumayı engellemek üzere toz bastırma sistemleri kullanılmakta, su püskürtme işlemleri yapılmaktadır. Geçici depolama alanlarının fiziksel güvenliğini sağlamak üzere alanın etrafı tel çit ile çekilmiş olup kolluk kuvvetleri vasıtasıyla korunmaktadır. Yıkıntı atıklarından kaynaklı asbest tespitine ve yönetimine dair Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile koordineli çalışmalar yürütülmektedir. Yapılan çalışmalar neticesinde, asbest tespitine dair analizler yapılmış, havada asbest tespit edilmemiştir. Tespit edilmesi halinde mevzuatına uygun şekilde bertaraf sağlanmaktadır.

Atık yağ, pestisit, boya, petrol ve türevi atıklar, tıbbi ilaçlar gibi tehlikeli atıkların, belirlenen alanlarda ayrıştırılması ve çevre lisanslı tesislere gönderilerek bertaraf edilmesi sağlanmaktadır. Ahşap, metal, hacimli atıklar (mobilya, yatak vb.), plastik, beyaz eşya, bilgisayar gibi elektrikli elektronik eşya, tekstil, vb. geri kazanılabilir atıklar, ekonomiye tekrar kazandırılmaktadır. Yıkıntı alanlarındaki hasarlı araçların, bölgede belirlenen emniyetli ve güvenli alanlara toplanması, il emniyet müdürlükleri ile koordineli olarak sağlanmaktadır. Beton, tuğla, alçı vb. içerikli atıkların mobil veya sabit kırıcılar ile parçalama, boyut küçültme işlemleri tamamlanarak mümkün mertebe kaldırım, yürüyüş yolları gibi alanların yapımında veya dolgu malzemesi olmak üzere kullanılması sağlanacaktır. Bu noktada, yıkıntı atıklarının, geri dönüşüme tabi tutulmak sureti ile ilgili standartları ve gerekli şartları sağlayarak altyapı ve üstyapı yatırımlarında kullanılabilmesi sağlanmaktadır.

Özat Sanayi Sitesi, Antakya
Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat'taki depremlerin büyük yıkıma yol açtığı merkez Antakya ilçesinde 1978'de inşa edilen Özat Sanayi Sitesi de enkaza döndü. 1978 yılında faaliyete geçen ve kentin ilk sanayi sitesi olan yerleşkede yaklaşık 300 iş yerinin tamamı yıkıldı. İş makineleriyle kamyonlara yüklenen molozlar belirlenen alanlara götürülerek dökülüyor. (Ömer Ürer/AA, 31 Mart 2023)

 

Enkazlarda Kimyasal Maddelerin Yönetimi

Enkaz alanlarında, kimyasal maddelerin yönetimi, önem arz eden konular arasında yer almaktadır. Örneğin bitki koruma ürünleri ile kirlenmiş enkaz atıklarının yönetilmesi konusunda ilgili İl Tarım ve Orman Müdürlükleri ile görüşülerek, ilde depremden etkilenen bayilerin hasar durumlarına ilişkin bilginin alınması sağlanmış ve kimyasal ile kontamine olmuş yıkıntı atıklarının geçici olarak depolanacağı alan belirlenmiştir.

Enkaz kaldırma ekiplerinin kimyasal kirlilik bulunan bu adreslerdeki enkaz kaldırma işlemlerinin başlamasından önce, takibi yapacak Bakanlığımız ekibine bilgi vermesi sağlanmıştır. Geçici depolama alanına getirilen kimyasal ile kirlenmiş yıkıntı atıklarının girişte kayıt altına alınması sağlanmış ve geçici depolama alanında toplanan kimyasal ile kirlenmiş enkaz atığın nihai bertaraf/düzenli depolamaya gönderilmesi temin edilmiştir.

Sonuç olarak ülkemizin karşı karşıya kaldığı bu büyük depremlerin yaralarının sarılması ve vatandaşlarımızın güvenli alanlara taşınması ile ilgili çalışmalar yürütülürken eş zamanlı olarak enkazların da güvenli bir şekilde belirlenen uygun alanlara, insan ve çevre sağlığının gözetilerek taşınması da gerekmektedir. Afet yönetiminin en önemli aşamalarından biri olan bu sürecin bilimsel esaslara göre yürütülmesi için 3 Mart 2023’te Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan tarafından kamuoyuna ilan edilen Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeli uygulanmaya başlanmıştır. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Sayın Murat Kurum’un başkanlığında Gaziantep ilimizde gerçekleştirilen ikinci toplantı ile birlikte kurumsal bir yapıya kavuşturulan Ulusal Risk Kalkanı Modeli kapsamında, akademisyenler ile alanında uzman bürokratlardan oluşturulan 13 kuruldan birinin Enkaz ve Atık Yönetimi Kurulu adıyla oluşturulması, konunun afet yönetimi açısından ne denli önemli olduğunu göstermektedir.

 


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası