HDP Diyarbakır İl Başkanlığı binası önünde eylem yapan aileler vesilesiyle gündeme gelen çocukların ve gençlerin PKK tarafından devşirilmesi sorunu, yıllardır devam eden bir uygulama. PKK yıllardır çocukları ve gençleri farklı yöntemler kullanmak suretiyle bünyesine katıyor, onları zaman içerisinde örgütün militanlarına dönüştürerek pek çok farklı şekilde istismar ediyor. Öte yandan, çocukların ve gençlerin hedeflenmesi, PKK terör örgütüne mahsus bir uygulama değil, dünyanın pek çok farklı coğrafyasında, farklı ideolojilere sahip terör örgütleri tarafından da yaygın bir şekilde icra ediliyor. Terör örgütlerinin çocukları ve gençleri hedeflemesinin hem bir rasyonalitesi hem de belirli yöntemleri bulunuyor.
Terör Örgütlerinin İstismarı
Dünyanın pek çok ülkesinde terör örgütleri ve aşırıcı gruplar, çocukları ve gençleri bünyelerine katmakta yani “devşirmektedirler.” Bu devşirme faaliyeti hem silahlı çatışmanın olduğu hem de olmadığı durumlarda gerçekleşmektedir. HDP Diyarbakır İl Başkanlığı önünde eylem yapan ailelerin beyanlarına bakıldığında, çocuklarının hem çözüm süreci gibi çatışmanın hiç olmadığı bir dönemde, hem de çözüm süreci öncesi ve sonrasında örgütün eylemlerinin arttığı dönemlerde devşirildiği anlaşılmaktadır.
Çocukların ve gençlerin devşirilmesinin, terör örgütleri açısından hem stratejik hem de taktik avantajları vardır. Stratejik açıdan terör örgütleri, saldırılarında gençleri kullanmak suretiyle hem ne kadar acımasız olduklarını hem de “mücadelelerini” kazanmak için ne kadar kararlı olduklarını ifade edebilmektedirler. Gençler ayrıca devletin güvenlik tedbirlerinden sıyrılma konusunda da yetişkinlere nazaran daha başarılıdırlar. Bu da örgütler için taktik bir avantaja dönüşmektedir.
Çocuklar/Gençler Neden Devşiriliyor?
Topluluk beklentileri veya teşvikleri, çocukların ve gençlerin terör örgütlerine katılmalarında önemli bir rol oynayabilmektedir. Burada “topluluk” ile kastedilen, çocuk ve gençlerin yakın aile ve sosyal çevresidir. Terör örgütü destekçisi veya sempatizanı olan topluluklar, terör örgütünü devlete karşı bir “güç” olarak görmektedir. Bu durumda aile fertleri ve sosyal çevre, çocukları ve gençleri örgütün saflarına katılmaya zorlayabilmektedir. Nitekim HDP Diyarbakır İl Başkanlığı önünde eylem yapan annelerden Nihan Çiçek, kızının, eşinin akrabaları tarafından kandırılarak dağa götürüldüğünü ifade etmiştir. Ancak terör örgütüne halk teveccühünün yüksek olmadığı veya geniş bir coğrafi alana yayılan bir desteğin olmadığı durumlarda yetişkinlerin örgüte çekilmesi zor olabilmektedir. Bu tür durumlarda çocukların ve gençlerin devşirilmesi, yetişkinlere nazaran çok daha kolaydır. Ayrıca bu, örgüte azalan desteğe rağmen, örgütün toplumsal tabanını genişletmesini de garanti altına almaktadır.
PKK özelinde de, halk teveccühünün yüksek olmadığı ve örgüte verilen desteğin giderek azaldığı bir dönemden geçilmektedir. HDP Diyarbakır İl Başkanlığı önünde eylem yapan ailelerin yanı sıra, Bingöl, Elazığ, Ağrı, Tunceli, Van, Hakkari, Muş, Bitlis ve Batman’da yapılan geniş katılımlı “Teröre Lanet” mitingleri, bunun göstergesidir.
Ekonomik Faktörler
Terör örgütleri, çocukları ve gençleri devşirdiklerinde kayda değer ekonomik avantajlar elde etmektedirler. Hem destek görevlerinde hem de çatışmalarda aktif kullanılan çocuklar ve gençler genellikle yetişkinlere nazaran örgütten ya daha az ücret almakta ya da hiç almamaktadır. Hayatta kalabilmek için de yetişkinlere kıyasla daha az gıda tüketmektedirler. Öte yandan savaşın dönüşümü ve özellikle de hafif silahların çatışma sahasındaki hakimiyeti, bir yetişkin ile bir çocuk arasındaki etkinlik farkını azaltmıştır. Eskiden güç ve silah üzerindeki kontrol, toplumun yaşça daha büyük kesimlerinin elindeyken artık çocuklar ve gençler savaşa katılma konusundaki yaş sınırlamalarına takılmamaktadır.
Kontrol Edilebilme
Yetişkinlere kıyasla çocukları ve gençleri korkutmak ve hem fiziken hem de zihnen onları kontrol etmek çok daha kolaydır. Çocuklar, otorite şahıslara boyun eğmeye daha yatkındırlar. Ayrıca sevdikleri ve saygı duydukları kişilerin inanç ve davranışlarını da takip etmeye daha açıktırlar ki bu husus, özellikle devşirme sürecinde ailelerin rol aldığı durumlarda ön plana çıkmaktadır.
Taktiksel Avantajlar
Örgütler çocuklara mesaj iletme, belirli materyallerin bir yerden başka bir yere taşınması ve intihar saldırıları gerçekleştirme gibi görevler yaptırmaktadır. Çocuklar, yetişkinlere kıyasla karşı karşıya oldukları risklerin daha az farkındadırlar ve “görev” sırasında daha düşük seviyede bir kaygı durumu sergilemektedir. Ayrıca çocuklar, kendilerine emredileni harfiyen yapma konusunda daha güvenilirdir. Öte yandan çocuklar, yetişkinler kadar şüphe uyandırmamaktadır. Bu da özellikle bir hedefe saldırı yapmak amacıyla yaklaşırken, örgüt için çok önemli bir avantaja dönüşmektedir.
Terör Örgütünün Devşirme Yöntemleri
PKK’nın en çok kaçırma ve HDP aracılığıyla ideolojik endoktrinasyon ve beyin yıkamayı içeren kandırma yöntemleriyle çocukları ve gençleri devşirdiği anlaşılmaktadır.
Kaçırma
HDP Diyarbakır İl Başkanlığı binası önünde eylem yapan ailelerin beyanlarında en çok karşımıza çıkan devşirme yöntemi kaçırma ve zorla örgüte katmadır. Örnek vermek gerekirse Hüsniye Kaya, kızının dört yıl önce 14 yaşında iken PKK tarafından kaçırıldığını ifade etmiştir. Annenin ifadesine göre çocuk, okula gitmek için evden çıkmış ve bir daha geri gelmemiştir. Şu anda da Suriye’de YPG saflarında bulunmaktadır. Rahime Uymaz da yeğeninin PKK tarafından kaçırıldığını ifade etmiştir. PKK kaçırma eylemini üstlenmiş ve kaçırmadan altı ay sonra çocuğun video kaydını yayınlamıştır. Şevket Altıntaş, oğlunun dört yıl önce PKK tarafından kaçırıldığını ifade etmiştir. Altıntaş’ın oğlu bir otobüs yolculuğu sırasında, Erzincan’a giderken Tunceli Pülümür’de PKK’lı teröristlerin yollarını kesmesi sonucu kaçırılmıştır. Kaçırılmanın ardından aileye dört kere haber gelmiş, PKK tarafından kendilerine oğullarının videoları gönderilmiştir. Meryem Savur, oğlunun dört yıl önce 17 yaşındayken kaçırıldığını ifade etmiştir.
Kandırma
Kandırma süreci, çocukların ve gençlerin ihtiyaç ve zaaflarının etkin bir şekilde manipüle edilmesiyle yürümektedir. Bir topluluğa ait olma, kimlik arayışı, ekonomik kazanç, şöhret, saygınlık arayışı vs. gibi psikolojik ve sosyal ihtiyaçlar manipüle edilerek, bu ihtiyaçların en kestirme yoldan terör örgütü tarafından karşılanabileceği gençlere telkin edilmektedir. Örneğin Sabiha Balta, oğlunun para ile kandırıldığını, bunun ardından HDP mensuplarının oğlunu dağa götürdüğünü ifade etmiştir.
Ancak kandırma sürecinin aşamalara yayılmış ve giderek dozu artan bir telkin ve sosyalleşme süreci olduğu unutulmamalıdır. Gençler doğrudan terör örgütünün silahlı ve korkunç yüzüyle değil, sosyal hayata nüfuz etmiş siyasi parti, dernek, kulüp gibi yumuşak ve sempatik uzantılarıyla tanışmakta, sosyalleşmekte ve örgütün silahlı kanadına katılmaya hazır hale getirilmektedir. PKK örneğinde HDP’nin bu süreçte çok merkezi bir rol oynadığı anlaşılmaktadır. Örneğin Fevziye Çetinkaya, oğlunun dağa kaçırılmasına HDP’nin aracılık ettiğini ileri sürmüştür. Çetinkaya’nın oğlu, kayyum atamalarına tepki olarak HDP’nin organize ettiği oturma eylemlerine HDP’nin teşvikiyle katılmıştır. Çocuk, HDP’nin organize ettiği başka eylemlerde de rol almış ve bu sürecin sonunda da HDP tarafından dağa götürülmüştür.
HDP’nin sosyal ve siyasi açıdan gençleri terör örgütüne ısındırma ve alıştırma işlevinin yanı sıra, parti binaları aracılığıyla fiziki altyapı olarak da gençleri örgüte geçiren bir “kanal” işlevi gördüğü anlaşılmaktadır. Celil Begdaş, 17 yaşındaki oğlunun 5 Mayıs 2019’da HDP il binasının ikinci katına girdiğini ve bir daha çıkmadığını ifade etmiştir. Yine Ömer Tokay, çocuğunun önce pikniğe götürüldüğünü, oradan Şırnak HDP İl Başkanlığı binasına, oradan da dağa götürüldüğünü ifade etmiştir.
Çekim Alanları
PKK da diğer pek çok terör örgütü gibi öncelikle ve özellikle çocukları ve gençleri devşirmeyi hedeflemekte, onları farklı yöntemlerle bünyesine katmaktadır. Burada dikkati çeken husus, HDP’nin, PKK’nın en çok kullandığı yöntemler olan kaçırma ve zorla alıkoyma ile kandırma süreçlerinde aktif ve merkezi bir rol oynamasıdır. Kaçırma ve zorla alıkoyma yöntemine karşı, örgütün silahlı unsurlarına karşı güvenlik güçlerinin yürüttüğü mücadele, örgütün silahlı kapasitesine darbe vurarak büyük oranda etkili olmaktadır. Ancak kandırma başta olmak üzere, kaçırma ve zorla alıkoymada da örgütün silahsız ve “sivil” uzantıları aktif bir rol oynamaktadır. Bunun önlenebilmesi için HDP başta olmak üzere, örgütün silahsız ve “sivil” uzantısı olan oluşumların hukuken sıkı bir şekilde takip edilmesi ve bir dizi sosyal tedbirle, gençlerin bu oluşumların “çekim alanı”na düşmesi engellenmelidir.