Bu sene 15 Temmuz darbe teşebbüsünün sekizinci yılını idrak ediyoruz. Tam sekiz yıl önce Türkiye alçakça ve canice bir darbe teşebbüsüne sahne oldu. Bu teşebbüs, alıştığımız ve tüm dünyada adet olduğu üzere standart bir askeri güç tarafından gerçekleştirilmedi. Elbette darbede ana görevler askerlerdeydi. Topluma görünen darbeci aktörler, ordu mensuplarıydı. Askeri imkanlar kullanıldı. Askerlere vatan savunması için emanet edilmiş silahlar halka çevrildi. Uçaklar ve helikopterler, halkı hem korkutmak hem de yer yer bombalamak ve öldürmek için devreye sokuldu. Ancak, darbenin beyni ve planlayıcısı askeriye dışındaydı. Bu darbe, bu bakımdan daha önceki darbelerden farklıydı. Darbe teşebbüsünün arkasında sivil veya sivil görünümlü bir güç yatmaktaydı. Bu darbenin anlaşılabilmesi için öncelikle bu gücün şifrelerinin çözülmesi gerekiyor.
15 Temmuz’un Faili Kimdi?
Bu darbeci yapılanma aslında hem sivil toplum hem de devlet içine gömülüydü. Dışa verdiği görünüm siyasetten uzak sanılan, işi daha ziyade dindar gençleri eğitmek ve on yıllarca dışlandıkları kamu görevlerine hazırlamak olarak görülen bir yapılanmaydı. Aslında ve özünde ise o başka bir şeydi. Her şeyden önce bir guru grubu veya bir dini gruptu. Başka bir açıdan bakınca tipik bir totaliter yapılanmaydı. Totaliter grupların tüm özelliklerini bünyesinde taşımaktaydı. Tek adam grubuydu. Tek adamın her şey olduğuna ve hiçbir şeyin onun düşünce ve ulaşım menzili dışında kalmadığına inanmaktaydı. Grup elebaşı olan F. Gülen, görünürde “other worldly” bir şahıstı. Bu dünyadan hiçbir talebi ve beklentisi olmadığı izlenimi vermekteydi. Aslında ise güce bir anlamda tapmaktaydı. İnananlarına göre önemli olan mutlak gücün tek kişi olarak onun elinde toplanmasıydı. Bunun sadece Türkiye için değil tüm dünya için de kurtuluşa giden bir yol olduğuna inanılmaktaydı. Bu grup bir diğer yönüyle de bir istihbarat örgütüydü ve dünya istihbarat örgütleri ilişkileri platformunda yerini almıştı. Doğal olarak, kendisinden daha zayıf gördüklerine karşı acımasız, daha güçlülere karşı ise itaatkardı.
Bu örgüte bugün FETÖ adını veriyoruz. Bu adlandırma onunla mücadelede işimizi kolaylaştırıyor. Diğer taraftan da bu yapılanmanın gerçekten teröre bulaşması söz konusu. Bunun uzun zaman boyunca fark edilmesinin nispeten zor olmasının sebebi, mesela PKK’dan farklı olarak, elemanlarının devlet içinde ve devlet görevlerinde bulunması. Bu insanlar resmi sıfatlara sahiptiler; bazen resmi üniforma giyiyorlardı, yaptıkları tüm icraatlar bir devlet faaliyeti gibi görünüyordu. Aslında ise örgütün çıkarları ve hedefleri istikametinde çalışıyorlardı. Emirlerini devlet hiyerarşisi içindeki amirlerinden değil örgüt içindeki amirlerinden alıyorlardı.
Darbelere Karşı Dersler
15 Temmuz darbe teşebbüsünün önlenmesinin sadece Türkiye için değil tüm dünya için de çok önemi olduğunun altını tekrar tekrar ve kalınca çizmekte fayda var. O kadar ki, artık darbeler neredeyse 15 Temmuz öncesi ve 15 Temmuz sonrası diye ikiye ayırılabilecek. Bunun ana sebebi darbelere karşı direnmenin ve darbeleri önlemenin harika bir örneğinin 15-16 Temmuz 2016 gecesi Türkiye'de gerçekleştirilmiş olması. Bu darbeleri önleme örneği, bir model olarak dünyanın çeşitli ülkelerinde tekrarlanabilir. En son Latin Amerika ülkesi Bolivya'da bir darbe teşebbüsü oldu. Bir grup asker, silahlarıyla sokaklara çıktı ve siyasileri hedef haline getirmeye çalıştı. Buna karşılık, seçilmiş devlet başkanı halkı sokaklara çıkarak darbeye direnmeye davet etti. Çağrı üzerine insanlar sokaklara döküldü ve darbeciler başarısız oldu. Askerler kışlalarına dönmek zorunda kaldı. Darbenin başını çeken emekli general ve aktif görevdeki bazı subaylar göz altına alındı. Bu direniş, Türkiye'de 15 Temmuz darbe teşebbüsüne karşı gerçekleştirilen direnişin mikro bir tekrarıydı.
Demokratik Meşruiyet ve Darbeler
Demokrasi mükemmel bir rejim değil, ancak, alternatiflerinden hayli iyi. Bunun sırrı onun liberal düşünce ile birleşmesi. Nitekim çağdaş demokrasilerin tam ve doğru ismi liberal demokrasidir. Liberal kelimesini daha doğrusu liberalizmin ona eklediği fikri ve değerleri ondan alma, kaçınılmaz olarak demokrasiden uzaklaşmaya yol açmaktadır. Liberal düşünceden ilhamlarla demokrasi, insan haklarını korumak ve devletin alanını sınırlı tutmak bakımından mevcut alternatiflere göre daha üstün. Başka bir deyişle demokrasi kusurlu ama mevcut alternatifler arasında en iyisini temsil eden bir rejim.
Seçimle iktidara gelen siyasi partiler ve liderler de kusursuz olmaktan uzak. Bilerek veya bilmeyerek yanlış politikalara imza atmaları mümkün ve hatta bazen kaçınılmaz. Ancak, seçimle gelmiş iktidarların olağan şartlarda yine seçimle gönderilmesi, demokrasinin temel kuralı. Bu mümkün olduğu sürece onlara karşı silaha başvurmak yanlış. Çünkü çekilen silah sadece iktidara değil aynı zamanda demokrasiye ve halkın tercihlerine de doğrultulmuş oluyor.
Bu, ilginç bir vakayı ortaya çıkartıyor. Tepeden tırnağa silahlı ordu birliklerinin karşısına elinde hiç silah bulunmayan veya silahlanma bakımından onunla karşılaştırılamayacak kadar zayıf durumda olan halk kitleleri çıkıyor. Sonunda yenen taraf silahlı kanat değil silahsız kanat oluyor. Bunun sebepleri neler olabilir?
Sanırım ilk ve en önemli sebep, meşruiyet ile alakalı. Seçimle iş başına gelen iktidarlar, halkın olurunu almakla aynı zamanda büyük bir meşruiyet kazanıyorlar. Bu, onları silahlı güçlere karşı öne çıkarıyor. Bu meşruiyet, resmi bir yapılanma olsa bile, darbeci orduları silahı çetelere dönüştürüyor.
Bir diğer sebep, iktidara yönelik saldırının tüm halka karşı yapılmış olması. Darbeciler, bir bakıma halkın yanlış siyasi tercih yaptığını iddia ediyor. Halk kitleleri arasında darbeyi destekleyenler olabilir ama bu tavırları onların desteğini alarak iktidara gelecek siyasi ekiplerin de ilerde benzer darbelerle karşılaşmasına hak ve zemin kazandırır. Başka bir deyişle darbe yapan aslında kendi ayağına sıkmış olur. Bu yüzden bir darbeye destek vermek bir bakıma bütün darbelere yol açmak anlamına gelir.
Üçüncü sebep, şimdiye kadar hemen hiçbir ülkede başarılı olmuş bir askeri yönetim bulunmaması. Askeri darbe bir iktidarı iş başından uzaklaştırabilir. Bunun birçok örneği var. Ama herhangi bir ülkenin askeri yönetim altında daha iyiye gitmesi söz konusu olamaz. Büyük bir ihtimalle her şey daha kötüye gider. Bunu darbeleri tecrübe etmiş ülkelerdeki -mesela Türkiye'deki- halklar gayet iyi bilmektedir. Bu durum, bir ölçüde de olsa, askerlerin mesleki formasyonu ile ilgilidir. Dünyayı silahların açısından gören insanların toplumsal hayatın gerçeklerini tam olarak anlaması ve buna uygun politikalar yürütmesi, eğer imkansız değilse, çok zordur.
Demokrasinin Kazancı
15 Temmuz’da harika bir direniş gerçekleştiren Türkiye halkı darbelerin nasıl önlenebileceğinin çok güzel bir örneğini ortaya koydu. Artık bu ülkede potansiyel darbeciler, darbe yapmaya girişmekte çok daha isteksiz olacaktır. Halkın direnmesi ihtimalini asla gözden uzak tutamayacaktır. Bu gerçek, darbe teşebbüsleriyle muhatap olan siyasetçileri de cesaretlendirecek ve darbelere karşı direnmelerini teşvik edecektir. Ayrıca, Türkiye’nin sergilediği darbe önleme teknikleri de, en son Bolivya’da örneği görüldüğü üzere, hemen hemen tüm dünyada kullanılacaktır. Kısaca, Türkiye demokrasisi ve genel olarak demokrasi 15 Temmuz darbe teşebbüsünden çok kazançlı çıkmıştır.
