Kriter > Siyaset |

Doğu ve Güneydoğu’da 24 Haziran


Türkiye genelinde Türkiye partisi olma iddiasını öne çıkaran HDP 2015 seçimlerinde olduğu gibi Doğu ve Güneydoğu’da etnik kimlik temelli bir siyaseti öne çıkardı.

Doğu ve Güneydoğu da 24 Haziran

4 Haziran seçimlerinde Kürt oylarının anahtar bir rol oynayacağı çokça yazıldı çizildi. Nitekim parlamento seçimlerinde HDP’nin yüzde 10 barajını aşıp aşmaması AK Parti’nin tek başına Meclis çoğunluğunu elde etme durumunu belirleyecekti. Cumhurbaşkanlığı seçimleri için ise yüzde 50 gibi yüksek bir oy oranını aşmak için her toplumsal kesim gibi Kürt oyları da ihmal edilemezdi. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tura kalması durumunda HDP oylarına talip olan CHP ve İYİ Parti seçim kampanyalarında kendi mikro Kürt açılımlarını gerçekleştirdiler. İYİ Parti lideri Meral Akşener, “Demirtaş serbest bırakılsın” çağrısı yaparken İnce bununla yetinmeyerek Demirtaş’ı tutuklu bulunduğu Edirne’deki cezaevinde ziyaret etti. Ülke genelinde Türkiye partisi olma iddiasını öne çıkaran HDP ise Doğu ve Güneydoğu’da etnik kimlik temelli bir siyaseti ön plana koydu. Bu, partinin 2015 seçimlerinde de uyguladığı bir seçim stratejisiydi. İktidardaki AK Parti ise bölgede HDP dışında etkin olabilen tek parti olarak bölgedeki oylarını daha da artırma amacındaydı.

Adı geçen partilerin yanı sıra bölgede küçük ölçekli etnik partiler de seçim öncesinde ses getirdi. HÜDA-PAR Diyarbakır ve Batman’da bağımsız adaylar, ülke genelinde ise parti olarak yarışırken Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan’ı destekleme kararı aldı. Daha küçük ölçekli etnik partiler ise Kürdistani Blok olarak adlandırılan bir çatı altında HDP ve HÜDA-PAR ile görüşmeler yürüttü. Ancak bu iki partiden de istediğini alamayan blok seçimde bir bütün olarak net bir tutum takınmadı. Örneğin bir süre blok içinde yer alan HAK-PAR beş ilde bağımsız adaylarla yarışma kararı aldı.

Bu şartlarda gidilen 24 Haziran seçimlerinin temel sonuçları şunlar oldu:

  • Bölgede etkin olan iki parti halen AK Parti ve HDP’dir.
  • 7 Haziran’dan 1 Kasım’a bölgede gerileyen HDP oyları 24 Haziran seçimlerinde bir miktar daha azaldı.
  • İttifaklar HDP’ye vekil kaybettirdi.
  • Kürt oyu bir blok olarak hareket etmedi, bölge içi farklılıklar hakim oldu.

Bölgede Etkin İki Parti Halen AK Parti ve HDP

Önemli oranda Kürt nüfus barındıran Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde (Hatay da dahil edilmiştir) rekabet bu seçimde de AK Parti ve HDP arasında geçti. Bölgede 13 ilde AK Parti birinci gelirken 11 ilde yarışı HDP önde bitirmiştir. AK Parti bu şehirlerden toplam 62 vekil çıkarırken HDP 45, CHP 11 ve MHP 7 vekil çıkarabilmiştir. CHP ve MHP de bölgede yer yer ciddi oy oranlarına ulaşmakla beraber bölgedeki hiçbir ilde birinci parti olamadılar. Bununla beraber CHP Ardahan, Erzincan, Gaziantep, Hatay, Malatya ve Tunceli’de MHP ise Elazığ, Erzurum, Iğdır ve Kars’ta ikinci parti oldular. AK Parti Iğdır ve Tunceli’de ilk iki parti arasına giremeyip üçüncü parti olurken HDP Elazığ, Erzincan, Gaziantep, Hatay, Kilis ve Malatya’da ilk üç parti arasında yer alamamıştır. Bölgede Erzincan ve Kilis’te ise AK Parti dışında vekil çıkaran parti olmamıştır. HDP en az oyu yüzde 2,3 ile Kilis’te alırken AK Parti’nin yüzde 14,7 ile en az oyu Tunceli’dendir. Seçimlere bağımsız adaylarla giren HAK-PAR seçime girdiği şehirlerde birkaç yüz oyu aşamazken HÜDA-PAR diğer etnik partilere göre başarılı görülebilir. Diyarbakır ve Batman’daki bağımsız adayları da eklendiğinde HÜDAPAR’ın 200 binin üzerinde oy aldığı görülmektedir. Bölgedeki trendler değişmezse bundan sonraki seçimlerde HÜDA-PAR’ın desteğini alan bir partinin Batman ve Diyarbakır gibi kentlerde bir milletvekili fazladan çıkarma veya yerel seçimlerde fazladan belediye kazanma imkanı olabilecektir.

Bu yazı 24 Haziran seçimlerinin sadece bir ayağını, parlamento seçimlerini ele almaktadır. Erdoğan’ın partisinden daha fazla, Demirtaş’ın ise partisinden daha az oy aldığı düşünülürse Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bu iki parti daha da dengeli bir görüntü sergilemiş, hatta AK Parti bölgede hakim bir görüntü vermiştir.

Doğu ve Güneydoğu'da 24 Haziran

HDP Oyları 24 Haziran Seçimlerinde Azaldı

Bölgede 1 Kasım seçimlerine göre HDP’nin en çok oy kaybettiği yerler 15 puanlık düşüşle Şırnak (yüzde 85’ten 70’e) ve Hakkari (yüzde 83’ten 70’e) olmuştur. 7 Haziran seçimlerinde iki ilde yüzde 80, altı ilde yüzde 70, üç ilde yüzde 60 bandını aşmak üzere toplam 11 şehirde yüzde 60’ın üzerinde oy alan HDP 1 Kasım seçimlerinde sekiz şehirde yüzde 60 bandını aşabilmişti. 24 Haziran seçimlerinde ise sadece dört şehirde yüzde 60 bandının üzerine çıkabilmiştir. Bu düşüşün en sert yaşandığı şehir Bitlis olmuştur. 7 Haziran seçimlerinde bu kentten yüzde 60,36 oy alan HDP bugün itibarıyla bu şehirde AK Parti’nin gerisine düşmüştür.

AK Parti’nin genel seçimlerde bölgede yüzde 60’a ulaşabildiği şehir olmamış ancak Kilis, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya, Elazığ, Bingöl ve Erzurum’da yüzde 50’nin üzerinde oy alabilmiştir. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise Erdoğan Kilis, Elazığ ve Erzurum’da yüzde 70, Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Bingöl, Erzincan ve Malatya’da ise yüzde 60 bandını aşabilmiştir.

İttifaklar HDP’ye Vekil Kaybettirdi

24 Haziran seçimlerini önceki genel seçimlerden ayıran temel fark partilerin bu seçimde ittifak bloklarıyla yarışabilmesidir. Bu yenilik bundan böyle ittifak dışında kalan partileri dezavantajlı duruma sokacaktır. Nitekim seçimde Adıyaman’da yüzde 15,41’lik bir oy oranına sahip olan HDP milletvekili çıkaramazken CHP 12,05’lik oy oranıyla bu şehirden vekil kazanabilmiştir. Bu sonuçta CHP’nin ittifak ortağı İYİ Parti’nin Adıyaman’da yüzde 5’in üzerinde bir oy alması belirleyici olmuştur. CHP Elazığ’da ise kendisinden üç puan daha yüksek oy alan MHP’nin yerine vekil çıkarabilmiştir. Bu sonuçta da yine Elazığ’da yüzde 7,67’lik bir oy oranı yakalayan İYİ Parti’nin payı büyüktür. CHP-İYİ Parti ittifakı Erzurum’da ise İYİ Parti’ye yaramış, bu yüzden MHP kentten ikinci vekilini çıkaramamış, HDP ise Meclise hiç vekil gönderememiştir. İttifaklar dolayısıyla değişen milletvekili dağılımına örnekler çoğaltılabilir ancak ittifakların net sonucu ittifak dışında kalarak tek başına seçime giren partilerin kayıp yaşamasıdır.

Doğu ve Güneydoğu'da 24 Haziran

Kürt Oyu Bir Blok Olarak Hareket Etmedi

24 Haziran seçimi bir kez daha Türkiye’deki Kürt vatandaşların blok halinde oy kullanmadığını göstermiştir. Nitekim bölgede homojen bir Kürt toplumsal yapısı da görülmemektedir. Bölge sadece Türk, Arap, Kürt ve Zaza gibi farklı etnik gruplara ayrılmakla kalmayıp bu etnik grupların sınırları da iç içe geçmiştir. Örneğin kimi Kürtler Kürt aidiyetini Türklüğü dışlar şekilde algılarken kimi Kürtler için iki kimlik birbirini dışlayan aidiyet kategorileri değildir. Aynı iç içe geçme hali Zaza-Kürt-Türk üçgeni için de geçerlidir. Zaza kimliğini Türk veya Kürt kimliklerinden biri ile bütünleşik görenler olduğu gibi iki gruptan da bağımsız müstakil bir Zaza kimliğine ait hisseden yurttaşlar da vardır. Hal böyle olunca “Kürtler kime oy verdi?” sorusunun cevabı daha da zorlaşmaktadır zira etnik aidiyet genetiğin değil sosyal psikolojinin bir konusudur. Biraz da bu sebeple bu yazı Kürt oylarından çok coğrafi bir alan, yani Doğu ve Güneydoğu ile Hatay ili oyları hakkında bilgi vermektedir. Bölgeye bakıldığında Hakkari, Şırnak, Mardin gibi Irak ve Suriye’deki ailelerle akrabalık ilişkilerinin sürdürüldüğü şehirler ile bu şehirlerden yoğun göç almış Diyarbakır ve Van gibi illerin yüksek HDP oylarına sahip olduğu görülmektedir. Zaza nüfusun yoğun yaşadığı Elazığ, Bingöl gibi kentlerde AK Parti’nin öne çıktığı görülürken yine gerek demografik olarak daha kozmopolit gerekse de ticari açıdan daha gelişkin Malatya ve Gaziantep gibi şehirlerde de AK Parti’nin önde olduğu görülmektedir.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası