Kriter > Ekonomi |

Türkiye Tarımı ve Politikalarına Yeniden Bakış


Tarımsal ticareti artırmak için Türkiye katma değeri yüksek ürünlere ağırlık vermek, geleneksel ihraç ürünlerini organiğe dönüştürmek, uluslararası piyasa çeşitliği ve büyüklüğünü artırmak, kalite standartlarını yükseltmek ve ürün temininde devamlılığı sağlamak durumundadır.

Türkiye Tarımı ve Politikalarına Yeniden Bakış

Son günlerde mahalli seçim atmosferinin de etkisiyle özelde patates-soğan fiyatları, genelde gıda enflasyonu Türkiye gündeminin önemli konularından biri haline geldi. Şimdilerde sebzede olduğu gibi geçmişte farklı temel gıda maddelerinin üretimi, fiyatları, tüketimi ve tağşişlerine yönelik tarım politikaları tartışmaların hep odağında yer aldı. Tartışmalar bir uçta tarım bitirildi ezberleri diğer uçta da tozpembe tablo çizen söylemler arasında sürdü ve sürmektedir. İnsanoğlu var olduğu müddetçe tarım bitmeyeceği gibi tarımın problemleri de devam edecektir. Önemli olan bu problemlere sağlıklı yaklaşmak, doğru tespitler yapmak ve isabetli çözümler üreterek sahada disiplinli bir şekilde hayata geçirebilmektir.

Tarım

Türkiye tarımının problemlerini yeter miktarda tarımsal üretim (gıda güvencesi), sağlıklı gıda üretimi (gıda güvenliği) ve kırsaldaki iş ve yaşam şartları (kırsal kalkınma) başlıkları altında toplamak mümkündür. Genel anlamda çözüm gıda güvencesinde verim açığını kapatmak, gıda güvenliğinde denetimin yanında alternatif tarımı yaygınlaştırmak ve kırsal kalkınmada da kırsalı iş ve yaşam şartları açısından kentle yarışır hale getirmektir. Her ne kadar ileri teknolojilerle verimliliğin artırılması tarımın gelişmesinin temel şartlarından olsa da iç içe olan yaşam ve iş şartları iyileştirilmeden, tarımsal destekler çiftlik düzeyinde karşılık bulmadan ve tarımsal ürünler için değer fiyat ve pazar emniyeti sağlanmadan üretime yönelik teknolojik iyileştirmeler sağlanamaz. Dolayısıyla yaşanabilir kırsal alan, sürdürülebilir tarım ve tarladan çatala etkin kurumsal yapı öncelikli hedefler olmalıdır.

Farklı iklimlerin sağladığı ürün çeşitliliği, artan gıda talebinin neden olduğu piyasa canlılığı ve ithalata bağlı gıda tüketimi yüksek ülkelere yakınlık avantajları yanında gelişen ileri teknolojileri ve yeni tarım anlayışlarını dikkate alarak Türkiye tarımına yeniden bakmak gerekir. Sürdürülebilir arazi ve su kullanımı yanında sertifikalı tohumun yaygınlaştırılması, sulanabilir alanların artırılması, gübre ve ilaç gibi kimyasallardan hassas tarım yaklaşımıyla yararlanma ve daha iyi işletmecilik yoluyla verim açığını gıda güvenliğinden taviz vermeden azaltmak mümkündür. Ayrıca üretim kaynaklarını daha etkin kullanarak maliyetleri düşürmek, yoksul yanlısı sürdürülebilir tarım anlayışlarına yer vermek ve güvenilir gıda üretimi çabalarına yoğunlaşmak gerekmektedir.

Alternatif kullanıma sahip taban araziler yerine eğimli arazilerde meyvecilik yapmak, ihraç ürünlerinde organik tarıma geçerek uluslararası piyasada doğal ürün imajı oluşturmak, artan mevsim dışı talebi karşılamak için alternatif enerjilerle örtü altı üretimi artırmak, uygun kamu arazilerini süs bitkileri üreticilerine tahsis etmek ve Anadolu’nun tıbbi ve aromatik bitki hazinesini ekonomik zenginliğe dönüştürmek lazımdır. Arazisi kıt ancak yöresel ürünleri, doğal güzellikleri, geleneksel yaşam tarzları, kültürel varlıkları ve mikro kliması olan daha çok dağlık/vadi bölgelerde katma değeri yüksek yöresel ürünlere dayalı kırsal/ekolojik turizmi geliştirmek, yeter ve sürdürülebilir gelir açısından bir zorunluluktur.

Hayvansal üretimdeki nispi artış, çoklu ıslah/seleksiyon politikaları ve daha iyi bakım/besleme şartları yanında üretim maliyetlerini azaltan sistemler geliştirerek devam etmelidir. Büyükbaş hayvancılıkta gelir canlı hayvan ve süt satışından oluşur. Dolayısıyla süt satış gelirinin çok düştüğü bölgelerde süt üretiminde soğuk zincirin tesisi ve yaygınlaşması bir gerekliliktir. Hayvansal üretim maliyetinin yüzde 60-70’ini yemin oluşturduğu gerçeğinden hareketle yem satın alarak karlı bir hayvancılığın mümkün olmadığı bilinciyle yetiştirici ihtiyacı olan yemi üretebilmelidir. Ayrıca ülkenin en ücra köşesinde yetişen tüm kaba yemleri zayi etmeden et ve süte dönüştürecek düşük maliyetli sürdürülebilir bir hayvancılığı yaygınlaştırmak kaçınılmazdır.

Daha iyi sürü idaresi, bakım, besleme ve seleksiyonla ikizlik oranını da artırarak çok daha karlı küçükbaş hayvancılık yapmak mümkündür. Kanatlı sektörünün gelişen ivmesi, damızlık ve yem girdisi temininde ithalata bağımlılık azaltılarak devam etmelidir. Su ürünlerinde iç tüketimin artırılması çabalarının yanında birliklerin güçlenmesi, sigortanın yaygınlaştırılması, yeni dış pazarlara açılma ve kıyı lojistik tesisleri ile ihtisas organize bölgeleri kurulması sağlanmalıdır. Arıcılık yan ürünleri üretimini yaygınlaştırmak, bölgelere uygun ana arı temin etmek ve organik bal üretimini desteklemek yanında verimli/sağlıklı kolonileri iyi meralarda tutmak ve yetiştirici eğitimleri vermek arıcılığı geliştirecektir.

Gıda güvenliği kaygılarını giderecek uygun üretim sistemleri, işleme standartları ve daha iyi pazarlama şartları oluşturulmalıdır. Tarım sektörünün gıda imalatı sanayiine istenen kalite ve miktarda ham madde sağlayamaması ve gıda enflasyonu problemleri, anlaşmalı çiftçilik, kooperatifçilik, yeni hal yasasının yürürlüğe girmesi ve lisanslı depoculuğun iyileşmesiyle çözüm bulacaktır. Gıda imalatındaki teknolojilerin yenilenmesi, işletmelerin ekonomik ölçeğe yaklaştırılması, düşük kapasitelilerin yapılanması yanında gıdalarla ilgili bilgi kirliliğinin giderilmesi, gıda içeriklerinin güvenirlik ve şeffaflığının sağlanması önemlidir. Gıda kalitesi etiketlerinin yaygınlaşması ve gıda denetimlerinin etkin yapılması gerekmektedir.

Yeni yapılanan Tarım ve Orman Bakanlığı tarım ve ormancılığa bütüncül bir yaklaşım sağlayarak çalışmaların etkinliğine vesile olabilecektir. Sektöre daha yararlı olabilmesi için Bakanlık düzenleyen, denetim yapan ve kaynak sağlayan bir konuma çekilmelidir. İllerde valiliğe bağlı, üniversitelerle iş birliği içinde ve Bakanlıkla koordinasyon halinde olan güçlü taşra teşkilatları oluşturulmalıdır. Küçük ilçelerde teşkilat yerine ile bağlı, kaymakamlıkta konumlanan yetkin tarım uzmanları olmalıdır. Kurumlarda yöneticilerden çok sahada çalışanların öne çıktığı ve dolayısıyla sahadaki mühendis ve veteriner hekimlerin yeterli güç, yetki ve sorumlulukla donatıldığı iş ortamında insanın doğasında olan “yaptım/başardım” öz güveninin verdiği bağımsızlık, canlılık ve üretkenlik ortaya çıkarılmalıdır.

Avrupa Birliği Kırsal Kalkınma Programı IPARD-II 6. Başvuru Çağrı İlanı Tanıtım Programı gerçekleşti. Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli de programda konuştu. 08.05.2019    

 

Tarım Politikaları

Tarım politikaları ve destekler temelde gıda güvencesini/güvenliğini sağlamayı, aile işletmelerini korunmayı ve tarımda düşük getiriyi gidermeyi hedeflemektedir. Desteklere bağımlı olmayan ve rekabet edebilir bir sektör oluşturmak için destekler hem çiftçi gelirini artırıcı hem de sektörün yapısal problemlerini çözücü olmalıdır. Tarımsal desteklerin istenen yönde değişim sağlaması için altı-yedi yıl yürürlükte kalması, katma değeri yüksek ürünlere yoğunlaşması ve bölgesel farklılıkları dikkate alması gerekir. Destekler talebi canlandırmak ve düşük gelirlilere gıda desteği sağlamak için tüketimi de teşvik etmelidir. Genç ve piyasaya üretim yapan çiftçilere ağırlık verilmesi, iyi duyurularak tabana yayılması ve amacı doğrultusunda uygulanması desteklerin etkinliğini artıracaktır.

Arazi mirası kanunu, arazi toplulaştırması, havza bazlı destekler ve lisanslı depoculuk gibi önemli tarım politikalarının çiftçi nezdinde kabulü ve iyileştirilmesi için sosyoekonomik yönü de dikkate alan etki analizleri yapılmalıdır. Kırsal alanlardaki iş ve yaşam şartlarının cazip hale getirilerek yoğun göç eğilimlerinin tersine döndürülmesine katkı veren kırsal kalkınma projelerine ayrılan kaynak miktarları ve etkinlikleri artırılmalıdır. Kırsal kalkınma projeleri yerel potansiyelleri harekete geçirme, projeli çalışma alışkanlığı edindirme, kalkınmanın paydaşları arasında iş birliği ve iyi uygulama örneklerini görünür kılarak birbirinden öğrenme gibi kazanımları da sağlamalıdır.

Motorin, gübre, ilaç ve tohum gibi girdilerin desteklenmesinde hassas tarım anlayışıyla hareket edilmelidir. Tohumculukta tekelleşme önlenmeli, yerli/yerel tohum teşvik edilmeli ve tohum ıslahına yoğunlaşmalıdır. Devlet kredi vermekten ziyade düzenlemede yer almalıdır. Kısıtlı su kullanımı, basınçlı sulama, alternatif su kaynakları bulma, sulama suyu kalitesini artırma ve yeni su kullanım yasa tasarısı öne çıkmalıdır. Aile işletmelerinin pazar gücünü artıracak ve pazarlama zincirini kısaltacak kooperatiflerin başarısı için işlevsel ve profesyonel olmaları yanında kötü imajlarının iyi uygulama örnekleriyle giderilmesi gerekmektedir.

Tarım yükseköğretimi, tarımsal araştırmalar, sahadaki personelin çalışmaları ve üretici faaliyetlerinde kaliteyi yükseltmek ve tarımın geleceğini emniyete almak için tarım yükseköğretimi daha iyi burs imkanları ve iş garantisiyle cazip kılınarak kapasiteli öğrencileri çekmelidir. Üniversitelerdeki akademik birikim ile Bakanlık kaynakları, TÜBİTAK ve özel sektörün de katkılarıyla bir araya getirilerek öncelikli alanlara yoğunlaşmış ses getiren problem odaklı araştırmalarla yeni bilgiler üretmek ve yaymak gerekmektedir. Tarımsal eğitim, araştırma ve yayım faaliyetleri arasında sıkı bir bağ kurarak sahadaki problemleri araştırma konusu yapıp yeni bilgiler üretilmeli, bu bilgiler de sınıftaki öğrenciye ve tarladaki çiftçiye aktarılabilmelidir. İnteraktif bir eğitim ağında sadece eğitimci, araştırmacı ve yayımcı değil aynı zamanda çiftçi, ilgili kurum ve kuruluş, uzman ve politika yapıcıların yanında girdi tedarikinde ve gıda sektöründeki firmalar da olmalıdır.

Türkiye tarımsal ticareti artırmak için katma değeri yüksek ürünlere ağırlık vermek, geleneksel ihraç ürünlerini organiğe dönüştürmek, uluslararası piyasa çeşitliliği ve büyüklüğünü artırmak, kalite standartlarını yükseltmek ve ürün temininde devamlılığı sağlamak durumundadır. Stratejik gıdalarda kendine yeterlilik, güvenlik meselesi olsa da mukayeseli üstünlüğü olan ürünlerin ticaretine ağırlık vermelidir. Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası’na uyum için verilen IPARD hibelerinden azami ölçüde ve etkin bir şekilde yararlanarak kırsal kalkınma hızlandırılmalıdır. Gümrük Birliği’ni güncelleyerek –tarım dahil– ürün yelpazesini genişletmek ve üçüncü ülkelerle AB’nin imzaladığı “serbest ticaret alanları”nda Türkiye’nin uğrayacağı kayıpların önüne geçmek doğru olacaktır. Dünya Ticaret Örgütü’nün serbest ticaret misyonu doğrultusunda Türkiye’nin rekabet edebilir bir tarım ticareti tesis etmesi ve sağlanan ayrıcalıklardan azami ölçülerde yararlanması gerekmektedir.

Doğal kaynakların tarım dışı kullanımlarının tarıma olumsuz etkilerini en aza indirmek için bu kullanım kararlarında uzun vadeli düşünülmelidir. Orman kaynaklarıyla ilgili gündemdeki önemli konulardan biri ormanların amaç dışı kullanımı ise diğeri de orman altında ve etrafındaki meraların ve otların kullanımdan uzak tutularak israf edilmesidir. Tarımsal ormancılık bu kaynakları kullanarak çevresel, ekonomik ve sosyal sorunların çözümüne katkı sunacaktır. Kaynakların sürdürülebilirliği, yoksul yanlısı kalkınma ve gıda güvenliği için tarım ormancılığının uygulamaya koyulup yaygınlaşması çok yararlı olacaktır.

 

Yaklaşımlar

Türkiye tarımı ve politikalarına yönelik seçilerek sıralanan yukarıdaki öncelikli önerilerden anlaşılacağı gibi tarım, problemlerine çok çözümlü bir anlayışla yaklaşılırsa daha hızlı gelişir. Tek çözümlü yaklaşımın yanlışa götürmesi kuvvetle muhtemel olduğundan zaman, mekan ve şartlara göre farklı çözümlere ihtiyaç duyulabilir. Hayvansal üretimi artırmak için büyük işletmelerin gerekliliği gibi ülkenin en ücra köşesindeki yem kaynaklarını değerlendiren bir-iki ineklik ve/veya üç-beş koyunluk işletmeler de çözümün bir parçası olabilir. Hayvan başına verimi artırmada suni tohumlama kullanılabileceği gibi doğal aşım ve seleksiyon da iyi bir ıslah yöntemi olabilir. Büyük işletmelerde girdi yoğunluklu kitlesel üretim yapılması yanında tamamen öz tüketim amaçlı hobi bahçesinde bireysel üretim de çözümün bir parçası olabilir.

Tarım sektörü doğası itibarıyla “bitmeyeceği” gibi sorunlarının çözümü de anında gerçekleşmeyecektir. Ülkenin en ücra köşesindeki işletmelere ulaşmak ve istenen yönde dönüşümü sağlamak zaman alacaktır. Öz tüketim için üretim yapanları piyasa sinyalleri ve tarımsal desteklerle dönüştürmek çok mümkün olmadığından kırsal kalkınma politikaları, sosyal politikalar ve dolayısıyla değişim için uzun zamana ihtiyaç olacaktır. Ayrıca kırsaldakilerin nispeten yaşlı olması, genel eğitim seviyelerinin düşüklüğü ve yeniliklere çok açık olmamaları gelişmeyi zorlayacaktır. Dolayısıyla az veya çok değişimi sağlayan politikalar süreklilik arz etmeli ve sabırla yürütülmelidir.

Tarım sektörü bir başka sektör gibi kolayca etki altına alınamaz. Ülkenin en ücra köşesinde bile yapılan çok yaygın üretimin olduğu bir sektördür. Bu üreticilere ulaşmak, kararlarına müdahil olmak ve istenen doğrultuda yönlendirmek çok mümkün değildir. Tarım sektöründe çok ihtisaslaşmış işletmeler hariç iş ve yaşam iç içe girmiştir. Böyle bir yapıda aile içi kararlarla üretim kararları birbirini etkiler. Sektöre ait ölçüm hatası yüksek verilerle isabetli stratejiler geliştirmek her zaman mümkün olmayabilir. Dolayısıyla Bakanlık tarım sektörünü zapturapt altına alabilecekmiş anlayışıyla politikalar üretmek yerine tarımın daha iyi ortamda sürdürülebilir yapılması ve kırsal nüfusa daha iyi ve sürdürülebilir iş ve yaşam şartları sağlayacak politikalar üretmenin peşinde olmalıdır.

Tarım sektöründe sil baştan anlayışıyla “yukarıdan aşağı” kurgulanan politikalar yerine en iyiyi değil ama daha iyiyi hedefleyen politikalar öne çıkartılabilir. Ayrıca yerel inisiyatiflerin geliştirdiği “aşağıdan yukarı” tasarlanan projeler daha az risklidir ve başarılı olmaları kuvvetle muhtemeldir. Gelişmiş ekonomiler bu yolu izlemiş ve istikrarlı bir şekilde büyümüştür. Dolayısıyla sorunlara çoklu ve daha iyiye götüren çözümler sürekli ve istikrarlı bir şekilde üretilmeli ve uygulanmalıdır.


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası