Kriter > Dış Politika |

Ukrayna İçin Askeri Bir Okuma


Rusya’nın Harkov’da olduğu gibi Ukrayna topraklarından çekilmek zorunda kalması, kendisi için en “tehlikeli” senaryo. Kısmi seferberliğin fayda sağlamaması, Rusya’da askeri bağlamda öz güveni sarsabilir. Tam seferberlik ilanıysa Rusya için ekonomik, sosyal ve siyasi bağlamda uçurumun kenarında yürümek demek. Yani Putin için Rus ruleti dönmeye başladı.

Ukrayna İçin Askeri Bir Okuma
Ukrayna'nın doğusundaki Harkiv bölgesinde Ukrayna ve Rus güçleri arasında yaşanan çatışmaların ardından Rus güçleri İzyum kentinden geri çekildi. Öte yandan Ukrayna ordusunun bölgede askeri hareketliliğinin sürdüğü görüldü. (Metin Aktaş/AA, 14 Eylül)

Ukrayna’daki savaş ateşkes çabalarına rağmen halen devam ediyor. Kamuoyunda kanıksanmış ve sıradanlaşmış olan bu savaş, Putin’in 21 Eylül’de kısmi seferberlik ilan etmesiyle birlikte gündemi tekrar meşgul etmeye başladı. Özellikle “Rus topraklarını” savunma adına “her türlü silahın kullanılabileceğine” dair açıklama, Putin’in niyetine yönelik kuşkuları artırdı. Önümüzdeki döneme yönelik bir projeksiyon yapmak için kısmi seferberliğin ilan edilmesine neden olan sürecin ele alınmasında fayda var.

Savaşın başlangıcındaki siyasi söylemlerle askeri manevraların kendi içinde ve birbiriyle çeliştiği bir gerçek. Putin’in kameralar önünde Rus güvenlik bürokrasisini toplaması, KGB Başkanı Sergei Naryshkin’e hedefin Donetsk ve Luhansk’ın Rusya’ya bağlanması olduğunu söyletmesi hala hatırda. Ancak “Özel Operasyon” şeklinde ilan edilen Rus müdahalesi, Putin’in vurgu yaptığı “Sovyet nüfuz bölgesi” ve “Rus emperyalizmi” söylemleri sonrasında tüm Ukrayna’yı kapsadı.

Belirtilen söylem karmaşası kapsamında, Rusya’nın askeri harekatı kuzey, doğu ve güneyden aynı anda başlatıldı. Mevsim koşulları ve zırhlı birlik harekatı nedeniyle yollara tabi olan harekatın;

  • Ukrayna doğusunda hızla geliştiği ve geniş bir alanda kontrolün sağlanabildiği,
  • Kırım’dan Mariupol istikametinde Azak Denizi’ni süratle çevrelerken Odesa yönünde tıkandığı,
  • Harekatın “ağırlık” merkezi olan Kiev’in yakın civarına hızla ulaşan Rus birliklerinin meskun mahal çatışmalarının zayiat riski ve harekatın sürdürülebilirliği bağlamında Kiev kenar mahallelerinde donmak zorunda kaldığı görüldü.

Tarım arazilerinin yumuşak toprak yapısı ve mevsimsel bulutlanma nedeniyle tıkanan zırhlı birliklerine havadan emniyet sağlayamayan Rus askeri heyeti, harekatın henüz başlarında manevra planlarını değiştirmek zorunda kaldı. Mariupol’de olduğu gibi, girilmesi halinde yüksek zayiat riski oluşturan Kiev, değerli bir siyasi hedef olmasına rağmen muhasara edilemedi. Şehrin güney ve güneydoğu kesimlerinde Rus birlikleri mevzilenemedi. Böylece Rus birlikleri bir anda Ukrayna kuzeyini boşalttı ve Dışişleri Bakanı Lavrov tarafından Donetsk ve Luhansk bölgelerine ağırlık verileceği ilan edildi. Böyle bir karar, Suriye’de sivil zayiat dahil sert uygulamaları ile bilinen Korgeneral Alexander Dvornikov’un harekat komutanlığına atanması ile sonuçlandı. Diğer bir ifadeyle Putin geri çekilmenin faturasını sahadaki generallere yüklerken, esasen Rus ordusunda “komuta ve komutan zafiyetini” tescil etmiş oldu.

Donetsk bölgesinde referandum
Rusya yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki sözde Donetsk ve Luhansk halk cumhuriyetlerinde, Zaporijya ve Herson bölgelerinde Rusya’ya bağlanmak için planlanan referandumlar yapıldı. Donetsk bölgesinde vatandaşların oy kullandığı görülüyor. (Stringer/AA)

 

Eylül Saldırısı Öncesi

Harekatın Nisan 2021’den itibaren Ukrayna doğusunda ve Kırım kuzeyinde dar bir bölgeye sıkışması, Ukrayna için bir avantaj haline geldi. Batılı ülkelerin sağladığı silah, araç, mühimmat ve eğitim desteği ile Ukrayna harbe hazırlık düzeyini geliştirdi. Askeri stratejisini zaman kazanmak maksadıyla oyalama muharebesi üzerine kurgulayan Ukrayna, uygun koşullar oluşturuluncaya kadar Rus ilerleyişini mümkün olduğu kadar ileri hatlarda durdurmaya öncelik verdi. Böylece Harkov, Luhansk, Donetsk, Zaporijya, Herson uzanımındaki geniş ama bütünlük arz eden cephede askeri doktrinin gerektirdiği manevralara başlayabildi.

Batıdan gelen silah sistemleriyle savunma direncini deruhte etme gayretindeki Ukrayna, savunma harekatı motivasyonuyla seferberliğini harekatın başından itibaren eyleme dönüştürdü ve Eylül taarruzu öncesinde büyük oranda savunma harekatının gereklerini tamamlayabildi. Nitekim Ukrayna kuzeyinden Rus ordusunun çekilmesiyle birlikte Ukrayna, kendi ülkesinin derinliğini cepheye aktarabildi. Böylece Ukrayna, Rusların hassas mühimmatla gerçekleştirdiği saldırılar dışında geri bölge faaliyetlerini sağlıklı yürütebildi. Bu nedenle cephede Ukrayna askerinin lojistik zinciri canlı tutulurken Rusların dar alanda sıkışmasıyla Rus harekat temposu düşürülebildi. Takviye birliklerin sevk edilmesiyle kuvvet dengesi sağlandı. Sonuçta karşı taarruz için uygun koşullar hazırlanmış oldu.

Harekatın Ukrayna için stratejik savunmadan stratejik saldırıya geçişi anlamını taşıyan Eylül Harekatı, sıklet merkezi oluşturularak gerçekleştirildi. Geleneksel bir harpte hasmın nispeten zayıf olan kanatlarına yöneltilmesi gereken Ukrayna askeri manevrası, geniş cephe boyunca Rusları meşgul edip mevzilerine sabitlerken, kuzeydoğu uç noktasına ağırlık verdi. Böylece birkaç gün içinde 6 bin kilometrekare üzerinde bir alan Ukrayna askerinin kontrolüne geçti. Mevsim koşulları nedeniyle yağmur sezonu gelmeden sonuçlandırılması gereken bu karşı taarruzun başarısı, Ukrayna’yı zafer istikametinde umutlandırırken Rusları yeni tedbirlere yöneltti.

 

Rusya’nın Yıpranmasının Sonuçları

Ukrayna’nın Eylül karşı saldırısını ele alırken sonuçlarının dikkatle analiz edilmesi gerekiyor. Üçüncü taraflar ve Rusya ile ilgili sonuçları tahmin etmek zor değil. Ukrayna’ya destek olan üçüncü taraf ülkeler, Rusya’ya yaptırımlar ve Rusların enerji kartını iler sürmesiyle uzamış bir savaşı destekleme hususunda tereddüt safhasına yaklaşmıştı. Ancak Eylül saldırısıyla Harkov’un bir kısmı, Ruslardan geri alınırken yapılan yardımların sonuçları görülmeye başlandı. Böylece Batı’nın Rus tehdidini NATO ve AB topraklarından uzak tutma gayesi ışığında “Rusya’nın Ukrayna’da yıpranması” ana önceliğinde umutlar yeşerdi.

Rusya açısından Harkov’un kısmi kaybı, ilave tedbir alınmasını gerektirdi ki bu tedbir kısmi seferberliğin ilan edilmesiydi. Harkov’dan sonra Kırım’ın hemen kuzeyinde Zaporijya ve Herson’da yaşanabilecek bir çekilme, Ruslar açısından prestij kaybı ve Rus kamuoyunun sokaklara inmesi gibi telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğurabilirdi. Dolayısıyla Ruslar daha radikal tedbirlerle daha somut askeri sonuçları erkenden elde etme niyetinde. Öte yandan yağışların başlamasıyla Ukrayna’nın genel karşı taarruzunun çamura endeksli hale gelmesi mümkün. Dolayısıyla savunma harekatının mahzurlarını yönetmek isteyen Rusya’nın, kış boyunca yavaşlayacak Ukrayna ordusuna karşı yeni bir strateji izlemesi gerekiyor.

Rusya’nın muhtemel stratejisi aslında askeri doktrinin gereklerini hatırlatıyor. Luhansk, Donetsk, Zaporijya ve Herson’da “referandum” ve sonrasında Rus Parlamentosunda alınacak karar doğrultusunda bu bölgelerin kendine bağlanması için Rusya’nın mevcut kazanımlarını koruması elzem. Bu nedenle kısmi seferberlik kararını açıklayan Putin’in, stratejik silahları devreye sokma ve ateş üstünlüğü ile Ukrayna ordusuna yüksek miktarda zayiat verdirmesi beklenebilir. Zayiatının yüksekliği nedeniyle, muharebe alanındaki birliklerinin personelini ve teçhizatını tamamlaması gereken Rusya’nın stratejik atış manevralarıyla, Ukrayna karşı taarruzunu doyum noktasına ulaştırmak isteyeceği değerlendirilebilir. Nitekim Rusların “daha fazla toprak kazanımı” gibi bir amacı olması halinde Ukrayna’nın mukabelede bulunamayacak şekilde baskı altına alınması gerekir.

Moskova'da referandum
Rusya yanlısı ayrılıkçıların kontrolündeki sözde Donetsk ve Luhansk halk cumhuriyetlerinde, Zaporijya ve Herson bölgelerinde Rusya’ya bağlanmak için planlanan referandumlar yapıldı. Başkent Moskova'da vatandaşlar oylarını kullanıyor. (Stringer/AA)

 

Kısmi Seferberlik Neyin İşaretlerini Taşıyor?

Rusya’nın ilan ettiği kısmi seferberliği ayrıca değerlendirmek faydalı olabilir. Seferberlik; insan, mal, hizmetler ve finansal kaynakların harp ihtiyaçlarına uygun olarak hareketlendirilebilmesine imkan tanır. Kısmi olmasıysa seferberliğin belirli kıstaslar dahilinde tahdit edilmesine, diğer bir ifadeyle hem harp vazifesinin icrasına hem de gündelik hayatın yürütülmesine imkan tanır. Diğer bir ifadeyle devlet zor kullanarak kişileri ve özel teşebbüsü yönlendirebilirken ekonomik faaliyetlerin olağan akışında devamı gibi normallerin korunmasını sağlar. O halde Rusya’nın kısmi seferberliği, Ukrayna’da yürütülen “özel operasyona” nasıl yansıyabilir?

Rus ordusunun zayiat seviyesi nedeniyle insan eksikliği ve ikmal/bakım sorunlarının derinliği dikkate alındığında, bir toparlanma sürecini başarması icap ediyor. Halen işgal altında olan toprakların Rusya’ya “katılması” halinde şiddetlenecek çatışmalarda ilave toprak kaybı halinde Rus prestiji sarsılabilir. Bu nedenle kısmi seferberlik ile “her türlü silahın kullanımı” Rus topraklarına yapılacak saldırı şartına bağlanırken, caydırıcı bir etkiyle Ukrayna nezdinde muhtemel bir ateşkesin zorlanması ve şekillendirilmesi amaçlanıyor. Harekatın başlangıcında tayin edilen ve hedef olarak gösterilen Donetsk ve Luhansk haricinde Zaporijya ve Herson’un Rus toprağı ilan edilerek her türlü tartışmanın dışına itilme gibi bir niyet de mevcut.

Ruslar tarafından kısmi seferberlik kararı siyasi ve askeri gerekçelere dayandırılmış olsa da Ukrayna ve diğer ülkelerdeki tepkiye dikkat etmek gerekir. Bahse konu bölgelerde referandumun meşruiyetine yönelik Rus iddiaları uluslararası hukuk bağlamında mümkün olmadığı gibi Ukrayna askeri harekatına karşı hassasiyet de sürüyor. Ukrayna, Rus stratejik silahlarına tedbir geliştirdiği takdirde Rusya’nın Harkov’da olduğu gibi Ukrayna topraklarından çekilmek zorunda kalması Ruslar için en “tehlikeli” senaryo. Tam seferberlik öncesi son dönemeç olan kısmi seferberliğin fayda sağlamaması Rusya’da askeri bağlamda öz güveni sarsabilir. Tam seferberlik ilanıysa Rusya için ekonomik, sosyal ve siyasi bağlamda uçurumun kenarında yürümek anlamına geliyor. Yani Putin için Rus ruleti dönmeye başladı.

Sonuçta Rus “özel operasyonu” onurlu bir çıkış vadeden diplomatik çabalardan salt askeri seçeneğe endekslenmiş halde. Ukrayna’nın mevcut temposunu devam ettirmesi halinde Rusya’nın kendini köşeye sıkışmış hissetmesi ve Ukrayna’da stratejik silahlarla “atış harbine” savrulması muhtemel. Sivil zayiatı gündeme getirecek bu tercih aynı zamanda savaşın Ukrayna dışına, Rusya’ya aktarılması anlamı da taşıyabilir. Savaşın geleneksel olan ve olmayan, simetrik ve asimetrik, nizami ve gayri nizami, hibrit ve vekil savaş tipleri gibi yeni ve eski tüm çeşitlerini ihtiva ettiği dikkate alınırsa askeri seçeneğin hem Rusya hem de Ukrayna için sonuçları pek iç açıcı görünmüyor.

 


Etiketler »  

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için "veri politikamızı" inceleyebilirsiniz. Daha fazlası